İstinaf İncelemesi ve Kararlar

İstinaf İncelemesi

Ön İnceleme

• İstinaf incelemesinde ilk olarak BAM’da ön inceleme yapılır ve eksiklik olmadığı anlaşılan dosya incelemeye alınır. Ön incelemede şu konular dikkate alınır:
  • İncelemenin başka daire veya BAM’da yapılması gerekip gerekmediği,
  • İlk derece mahkeme kararının kesin olup olmadığı,
  • Süresi içinde başvuru yapılıp yapılmadığı,
  • Başvuru şartlarının yerine getirilip getirilmediği,
  • Başvuru sebep ve gerekçelerinin gösterilip gösterilmediği incelenir.
• Ön inceleme sonunda karar heyet tarafından verilir. Başvuru için gerekli asgari şartlar yerine getirilmediyse başvurunun reddine karar verilir.
  • Madde 352 – 1) Bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince dosya üzerinde yapılacak ön inceleme sonunda aşağıdaki durumlardan birinin tespiti halinde öncelikle gerekli karar verilir:
    • a) İncelemenin başka bir dairece veya bölge adliye mahkemesince yapılmasının gerekli olması
    • b) Kararın kesin olması
    • c) Başvurunun süresi içinde yapılmaması
    • ç) Başvuru şartlarının yerine getirilmemesi
    • d) Başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin hiç gösterilmemesi
  • 2) Ön inceleme heyetçe veya görevlendirilecek bir üye tarafından yapılır ve ön inceleme sonunda karar heyetçe verilir.
  •  3) Eksiklik bulunmadığı anlaşılan dosya incelemeye alınır.

Asıl İnceleme

• İnceleme heyet olarak veya seçilen naip üye tarafından yapılır.
• Gerektiği takdirde tanık, bilirkişi, keşif işlemleri istinabe yoluyla yapılabilir.
  • Madde 354 – Bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince inceleme, davanın özelliğine göre heyetçe veya görevlendirilecek bir üye tarafından yapılır.İnceleme sırasında gereken hallerde başka bir bölge adliye mahkemesi veya ilk derece mahkemesi istinabe edilebilir.
• Yargılama usulü olarak aksi hüküm bulunmadıkça ilk derece mahkemesine uygulanan yargılama usulü uygulanır.
• BAM’da gerçekleşecek yargılama aşamaları ise tahkikat, sözlü yargılama, karar aşamalarıdır.
• Tahkikattan önce ön inceleme tamamlanmış olmalıdır.
• Tahkikat açısından duruşma yapılmasına gerek olmayan hallerde sözlü yargılamaya da gerek yoktur.
• Duruşma gerekiyorsa tahkikattan sonra sözlü yargılama aşamasına geçilmelidir. Sözlü yargılama ile tahkikat genişleyebilir.
• İnceleme kamu düzenine aykırılık halleri dışında istinaf sebepleriyle sınırlı olarak yapılır. BAM’da aşağıdaki işlemler yapılamaz:
  • Madde 357 – Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinde;
    • karşı dava açılamaz,
    • davaya müdahale talebinde bulunulamaz,
    • davanın ıslahı ve 166’ncı maddenin birinci fıkrası hükmü saklı kalmak üzere davaların birleştirilmesi istenemez,
    • bölge adliye mahkemesince resen göz önünde tutulacaklar dışında, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar dinlenemez,
    • yeni delillere dayanılamaz.
  • Bölge adliye mahkemeleri için yetki sözleşmesi yapılamaz.
  • İlk derece mahkemesinde usulüne uygun olarak gösterildiği halde incelenmeden reddedilen veya mücbir bir sebeple gösterilmesine olanak bulunmayan deliller bölge adliye mahkemesince incelenebilir.

Duruşma Yapılmasına Gerek Olmayan Durumlar

• İlk derece mahkemesinin usule ilişkin hatalarıdır ve usulü bazı kararlardır.
  • Davaya bakması yasak olan hakimin karar vermesi,
  • Ret istemine rağmen reddedilen hakimin davaya bakmış olması,
  • Mahkeme görevli ve yetkili olmasına rağmen yetkisizlik kararı verilmesi veya yetkisiz mahkemenin davaya bakmış olması,
  • Dava şartlarına aykırılık bulunması,
  • Usule aykırı olarak davanın, karşı davanın açılması, birleşme,ayrılma kararı verilmesi,
  • Deliler toplanmadan,değerlendirilmeden karar verilmesi,
• Dosyanın esasına girilip karar verilmesi ancak duruşma yapılmasına gerek olmayan durumdur. Mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygunluğu anlaşıldığı takdirde başvuru esastan reddedilir.
  • Kanunun olaya uygulanmasında hata olmasına rağmen yeniden karar verilmesine ihtiyaç olmaması durumunda kararın gerekçesinde hata düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilir.
  • Yargılamada eksiklikler duruşma yapılmadan düzelecek nitelikte ise düzeltilip esas hakkında karar verilir.
  • Bu durumda BAM, kararı veren mahkeme veya başka mahkemeye gönderilmesinde duruşma yapılmadan kesin olarak karar verir.
  • Şeklen mevcut olsa da, gerçek anlamda ilk derece mahkemesi kararı varlığından söz edilemez.İstinaf kural olarak ilk derecenin yerine geçecek karar vermek durumunda değildir.
• MADDE 353 – Ön inceleme sonunda dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşılırsa;
• a) Aşağıdaki durumlarda bölge adliye mahkemesi, esası incelemeden kararın kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği başka bir yer mahkemesine ya da görevli veyetkili mahkemeye gönderilmesine duruşma yapmadan kesin olarak karar verir:
  • Davaya bakması yasak olan hakimin karar vermiş olması.
  • İleri sürülen haklı ret talebine rağmen reddedilen hakimin davaya bakmış olması.
  • Mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermiş olması veya mahkemenin görevli ya da yetkili olmamasına rağmen davaya bakmış bulunması
  • Diğer dava şartlarına aykırılık bulunması.
  • Mahkemece usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına, davaların birleştirilmesine veya ayrılmasına, karar verilmiş olması.
  • Mahkemece, tarafların davanın esasıyla ilgili olarak gösterdikleri delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen deliller hiç değerlendirilmeden karar verilmiş olması.
• b) Aşağıdaki durumlarda davanın esasıyla ilgili olarak;
  • İncelenen mahkeme kararının usul veya esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığı takdirde başvurunun esastan reddine,
  • Yargılamada eksiklik bulunmamakla beraber, kanunun olaya uygulanmasında hata edilip de yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde veya kararın gerekçesinde hata edilmiş ise düzelterek yeniden esas hakkında,
  • Yargılamada bulunan eksiklikler duruşma yapılmaksızın tamamlanacak nitelikte ise bunların tamamlanmasından sonra yeniden esas hakkında, duruşma yapılmadan karar verilir.

Duruşma Yapılması

• Bölge Adliye Mahkemesinde yapılacak incelem duruşmalı olarak yapılabilir. Duruşmalı incelemelerde HMK madde 356-358 arasında belirtilmiştir.
  • Madde 356 – 353. maddede belirtilen haller dışında inceleme, duruşmalı olarak yapılır. Bu durumda duruşma günü taraflara tebliğ edilir.
  • Madde 358 – Duruşmalı olarak incelenen işlerde taraflara çıkartılan davetiyelerde, duruşmada hazır bulunmadıkları takdirde tahkikatın yokluklarında yapılarak karar verileceği hususu ile başvuran tarafa çıkartılacak davetiyede, ayrıca, yapılacak tahkikatla ilgili olarak bölge adliye mahkemesince belirlenen gideri duruşma gününe kadar avans olarak yatırması gerektiği açıkça belirtilir.
    • Başvuran, kabul edilebilir bir mazerete dayanarak duruşmaya gelemediğini bildirdiği takdirde, yeni bir duruşma günü tayin edilerek taraflara bildirilir.
    • Başvuran mazeretsiz olarak duruşmalara katılmadığı veya tahkikatla ilgili giderler süresi içinde yatırılmadığı takdirde, dosyanın mevcut durumuna göre karar verilir. Şu kadar ki, öngörülen tahkikat yapılmaksızın karar verilmesine olanak bulunmayan hallerde başvuru reddedilir.
• BAM  içtihatları içinde çelişki varsa içtihat birleştirilmesi veya geliştirilmesi için Yargıtay Birinci Başkanlığından istenebilir.

Karar

Kararın Veriliş Şekli ve Tebliği

• BAM, iddia ve savunmaları dinledikten sonra yargılamanın bittiğini bildirerek krarı tefhim eder. Karar tefhimi hüküm sonucunun tutanağa geçirilip okunur.Sadece hüküm sonucu tefhimi halinde gerekçeli karar 1 ay içinde yazılmalıdır.
• Kararlar gizli müzakere edilir. Aleni olarak açıklanır. Karar oy birliği veya oy çokluğu ile heyet olarak verilir.
• Hüküm sonucu kısmında istem sonuçlarından her biri hakkında hüküm sıra numarası altında açık,şüphe ve tereddütte yer verilmeyecek şekilde gösterilmelidir.
• İstinaf sonucu verilen kararın temyizi mümkünse BAM tarafından tebliğe çıkarılır, mümkün değilse ilk derece mahkemesi tebliğe çıkarır.

Hüküm Fıkrası ve Karar Türleri

• Başvurunun haksız olması ve reddi: İlk derece mahkemesi kararı usul ve esas yönünden hukuka uygun ise istinaf talebinin reddine karar verilir.
• Başvurunun haklı olması ve kabulü: Aşağıdaki tüm karar türlerinde ortak olarak ilk derece mahkemesinin kararı kaldırılmaktadır. Üç ihtimal söz konusu olur: -İlk derece mahkemesi kararı kaldırılarak gönderme kararı verilmesi: Dosyanın geri gönderildiği mahkeme ilk derece mahkemesi veya aynı Bölge Adliye Mahkemesinde başka mahkemeye gönderilir,dava yeniden görülür.
• İlk derece mahkemesi kararı kaldırılarak davanın kısmen ya da tamamen kabulü kararı verilmesi: Bölge Adliye Mahkemesinin işin esasına girdiği durumlarda bu karar verilebilir. İlk derece mahkeme kararı kaldırılarak yeniden karar verilir. Verilen karar davanın kısmen ya da tamamen kabulü kararıdır. Bölge Adliye Mahkemesi bu duruda yeniden yargılama yapmakta ve ilk derece yerine geçecek karar  vermektedir.
• İlk derece mahkemesinin kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmesi: Bölge Adliye işin esasına girmiş olmalıdır. İlk derece mahkemesi davanın kabulü yönünde karar vermiş olup, istinaf sebepleri çerçevesinde bu kararın bölge adliye mahkemesince doğru bulunmamasıdır. Bölge Adliye Mahkemesi yeniden yaptığı incelemede ilk derece mahkemesi yerine geçerek davanın reddine karar vermektedir.
  • Madde 359 –Karar aşağıdaki hususları içerir:
    • a) Kararı veren bölge adliye mahkemesi hukuk dairesi ile başkan, üyeler ve zabıt katibinin ad ve soyadları, sicil numaraları.
    • b) Tarafların ve davaya ilk derece mahkemesinde müdahil olarak katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri.
    • c) Tarafların iddia ve savunmalarının özeti.
    • ç) İlk derece mahkemesi kararının özeti.
    • d) İleri sürülen istinaf sebepleri.
    • e) Taraflar arasında uyuşmazlık konusu olan veya olmayan hususlarla bunlara ilişkin delillerin tartışması, ret ve üstün tutma sebepleri, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebep.
    • f) Hüküm sonucu ile varsa kanun yolu ve süresi.
    • g) Kararın verildiği tarih, başkan ve üyeler ile zabıt katibinin imzaları.
    • ğ) Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi.
  • Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında, açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.
  • Temyizi kabil olmayan kararlar, ilk derece mahkemesi tarafından; temyizi kabil olan kararlar ise bölge adliye mahkemesi tarafından tebliğe çıkarılır.
  • Madde 360 – Bu Bölümde aksine hüküm bulunmayan hallerde, ilk derece mahkemesinde uygulanan yargılama usulü, bölge adliye mahkemesinde de uygulanır.