İstinaf Kanun Yolu
- İlk derece yargılamasından sonra ikinci derece olarak Bölge Adliye Mahkemelerinde istinaf incelemesi yapılmaktadır.
- İstinaf incelemesinin yapıldığı Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) 2016 yılında kurulmuştur.
- Başlangıçta iş yoğunluklarına göre 9 ilde faaliyete geçmiştir. Zamanla sayıları artmıştır. Şu an ise hedeflenen 15 BAM’ın kurulmuş olmasıdır.
- 2020 yılı itibariyle 15 Bölge Adliye Mahkemesi faaliyettedir.
Hangi kararlar için istinafa başvurulabilir?
- Tanım olarak ilk derece mahkemesi nihai kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulur denilmektedir.
- Geçici hukuki korumaların kabul veya reddine karşı yapılan itiraz kararlarına karşı da başvurulur.
- Miktar ve değeri 5390 (2020) lirayı geçen malvarlığına ilişkin davalar hakkındaki kararlara karşı başvurulur.
- Manevi tazminat davalarında miktar ve değeri bakılmaksızın başvurulabilir.
- Alacağın bir kısmı dava edilecekse sınır alacağın tamamına göre belirlenir.
- Çekişmeli, çekişmesiz yargı kararları içinde başvurulabilir.
- Ara kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulmaz.
İstinaf sebepleri nelerdir?
- Gerek usul gerek esas bakımından yargılamayı etkileyen hususlar istinaf sebebini oluşturur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, istinaf incelemesinin başvuran kişinin dilekçesinde belirttiği sebeplerle sınırlı olarak yapılmasıdır. Bundan dolayı başvuru sebepleri dilekçede gerekçeli olarak belirtilmesi faydalı olacaktır.
- NOT: Kamu düzenine aykırılık halleri istinaf incelemesinde kendiliğinden dikkate alınır.
- Madde 341- (1) İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü halinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir.
- (2) Miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. Ancak manevi tazminat davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna başvurulabilir.
- (3) Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda üç bin Türk Liralık kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir.
- (4) Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü üç bin Türk Lirasını geçmeyen taraf, istinaf yoluna başvuramaz.
- (5) İlk derece mahkemelerinin diğer kanunlarda temyiz edilebileceği veya haklarında Yargıtaya başvurulabileceği belirtilmiş olup da bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin nihai kararlarına karşı, bölge adliye mahkemelerine başvurulabilir.
Kimler istinafa başvurabilir?
- Davanın tarafları başvurabilir.
- İhtiyari dava arkadaşları birbirinden bağımsız, mecburi dava arkadaşlar ise beraber başvurabilir.
- Feri müdahil katıldığı tarafın feragati olmadıkça başvurabilmelidir.
- Başvuran kişinin hukuki yararı olmalıdır.Lehine karar verilen kişinin hukuki yararı bulunduğu tespit edilirse başvurabilir.
- Taraflardan birinin istinafa başvuru hakkı bulunmasa veya başvurmadıysa bile karşı tarafın başvurusuna cevap vererek katılma yoluyla istinafa başvurmuş olur.
- Hüküm verilmeden önce sözleşme ile istinafa başvurmaktan feragat edilemez. İlamın tebliğinden sonra yapılan feragat geçerlidir.
- Kötüniyetle başvuran kişi cezalandırılır.
- Madde 349- (1) Taraflar, ilamın kendilerine tebliğinden önce, istinaf yoluna başvurma hakkından feragat edemez.
- (2) Başvuru yapıldıktan sonra feragat edilirse, dosya bölge adliye mahkemesine gönderilmez ve kararı veren mahkemece başvurunun reddine karar verilir. Dosya, bölge adliye mahkemesine gönderilmiş ve henüz karara bağlanmamış ise başvuru feragat nedeniyle reddolunur
- Madde 351- (1) İstinaf başvurusunun kötü niyetle yapıldığı anlaşılırsa, bölge adliye mahkemesince, 329. madde hükümleri uygulanır.
Hangi BAM yetkilidir?
- İlk derece mahkemesine karşı başvurulacak bölge adliye mahkemesi yine ilk derece mahkemesinin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesidir.
- Bölge adliye mahkemesinin yetkisi kesindir.Dolayısıyla bu konuda yapılan yetki sözleşmeleri geçersizdir.Ancak ilk derece mahkemesi için yapılan yetki sözleşmeleri geçerli olacağı için hangi bölge adliye mahkemesi isteniyorsa ona bağlı ilk derece mahkemesi yetki sözleşmesi ile yetkilendirilebilir.
- Yanlış bölge adliye mahkemesine gönderilen dosya ön incelemeden sonra yetkili bölge adliye mahkemesine gönderilir.
Başvuru nasıl yapılır?
- İstinaf başvuru süresi özel kanunlar (İİK’na göre 10 gündür) saklı kalmak kaydıyla, ilamın tebliğinden itibaren İKİ HAFTADIR.
- Dilekçenin karşı tarafa tebliğinden itibaren İKİ HAFTALIK süre içinde karşı taraf cevap dilekçesi ile cevap verebilir.
- Dilekçede bulunması gereken hususlar ve başvuru işlemi HMK’da açık bir şekilde belirtilmiştir. Buna göre:
- Madde 345- (1) İstinaf yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle işlemeye başlar. İstinaf yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır.
- Madde 342- (1) İstinaf yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir.
- (2) İstinaf dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:
- a) Başvuran ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresleri.
- b) Varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri.
- c) Kararın hangi mahkemeden verilmiş olduğu ve tarihi ile sayısı.
- ç) Kararın başvurana tebliğ edildiği tarih.
- d) Kararın özeti.
- e) Başvuru sebepleri ve gerekçesi.
- f) Talep sonucu.
- g) Başvuranın veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.
- (3) İstinaf dilekçesi, başvuranın kimliği ve imzasıyla, başvurulan kararı yeteri kadar belli edecek kayıtları taşıması durumunda diğer hususlar bulunmasa bile reddolunmayıp, 355. madde çerçevesinde gerekli inceleme yapılır.
- Madde 346– (1) İstinaf dilekçesi, kanuni süre geçtikten sonra verilir veya kesin olan bir karara ilişkin olursa, kararı veren mahkeme istinaf dilekçesinin reddine karar verir ve 344. maddeye göre yatırılan giderden karşılanmak suretiyle ret kararını kendiliğinden ilgiliye tebliğ eder.
- (2) Bu ret kararına karşı tebliği tarihinden itibaren bir hafta içinde istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf yoluna başvurulduğu ve gerekli giderler de yatırıldığı takdirde dosya, kararı veren mahkemece yetkili bölge adliye mahkemesine gönderilir. Bölge adliye mahkemesi ilgili dairesi istinaf dilekçesinin reddine ilişkin kararı yerinde görmezse, ilk istinaf dilekçesine göre gerekli incelemeyi yapar.
- Madde 347- (1) İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkemece karşı tarafa tebliğ olunur.
- (2) Karşı taraf, tebliğden itibaren iki hafta içinde cevap dilekçesini kararı veren mahkemeye veya bu mahkemeye gönderilmek üzere başka bir yer mahkemesine verebilir.
- (3) Kararı veren mahkeme, dilekçeler verildikten veya bunun için belli süreler geçtikten sonra, dosyayı dizi listesine bağlı olarak ilgili bölge adliye mahkemesine gönderir.
- Katılma Yoluyla Başvuru ve Feragat
- Madde 348- (1) İstinaf dilekçesi kendisine tebliğ edilen taraf, başvurma hakkı bulunmasa veya başvuru süresini geçirmiş olsa bile, vereceği cevap dilekçesi ile istinaf yoluna başvurabilir. İstinaf yoluna asıl başvuran taraf, buna karşı iki hafta içinde cevap verebilir.
- (2) İstinaf yoluna başvuran, bu talebinden feragat eder veya talebi bölge adliye mahkemesi tarafından esasa girilmeden reddedilirse, katılma yolu ile başvuranın talebi de reddedilir.
- NOT: Başvuru sebepleri ve gerekçeleri ile talep sonucu önemlidir. İstinaf incelemesi sebepler ile sınırlı olarak yapılır. Sebepler açıkça yazılmalıdır. Sebebi tam olarak anlaşılamayan başvurular için sadece kamu düzenine aykırılık yönünden inceleme yapılır.
- Madde 355 – İnceleme, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. Ancak, bölge adliye mahkemesi kamu düzenine aykırılık gördüğü takdirde bunu resen gözetir.
- Dilekçe taraf sayısından bir fazlası hazırlanarak mahkemeye verilir. Dilekçe ile birlikte harçta yatırılmalıdır. Sonra ise karşı tarafa tebliğ edilir. Karşı taraf iki hafta içerisinde cevap dilekçesi ile katılabilir. Dilekçeler aşamasından sonra dosya bölge adliye mahkemesine gönderilir.
- İlk derece mahkemesi üç durumda inceleme yetkisine sahiptir.Bunların dışında başvuruyu kabul etmeme durumu söz konusu olmaz:
- dilekçenin süresi içinde verilip verilmediği,
- kararın kesin olup olmadığı,
- harç ve giderlerin tam olarak yatırılıp yatırılmadığı.
- Harç ve giderler yatırılmadıysa 1 HAFTA kesin süre verilir.Yine yatırılmazsa başvurana vazgeçilmiş sayıldığı yazılı olarak bildirilir.
- Madde 343- (1) İstinaf dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine verilebilir. İstinaf dilekçesi hangi mahkemeye verilmişse, o mahkemece bölge adliye mahkemesi başvuru defterine kaydolunur ve başvurana ücretsiz bir alındı belgesi verilir.
- (2) Kararı veren mahkemeden başka bir mahkemeye verilmiş olan istinaf dilekçesi, bu mahkemece yukarıdaki fıkraya göre işlem yapıldıktan sonra kararı veren mahkemeye örnekleriyle birlikte gönderilir. Bu durum derhal mahkemesine bildirilir.
- (3) İstinaf yoluna başvurma tarihi konusunda 118 inci madde hükmü uygulanır.
- (4) Dosya, kararı veren mahkemece, istinaf dilekçesinde gösterilen daire ile bağlı kalınmaksızın, ilgili bölge adliye mahkemesine gönderilir.
Başvuru sonucunda ne olur?
- Başvurunun iki etkisi söz konusu olur.
- a. Erteleyici etki: Başvuru ile ilk derece mahkemesinin verdiği kararın kesinleşmesi engellenir.
- b. Aktarıcı etki: Uyuşmazlığın, BAM tarafından istinaf sebepleri ve kamu düzenine aykırılık yönünden yeniden incelenmesidir. Hem maddi hem hukuki inceleme yapılır.
- Başvuru kural olarak icrayı engellemez. İstinaf incelemesi başka bir yazıda incelenecektir.
- Madde 344- (1) İstinaf dilekçesi verilirken, istinaf kanun yoluna başvuru için gerekli harçlar ve tebliğ giderleri de dahil olmak üzere tüm giderler ödenir. Bunların hiç ödenmediği veya eksik ödenmiş olduğu sonradan anlaşılırsa, kararı veren mahkeme tarafından verilecek bir haftalık kesin süre içinde tamamlanması, aksi halde başvurudan vazgeçmiş sayılacağı hususu başvurana yazılı olarak bildirilir. Verilen kesin süre içinde harç ve giderler tamamlanmadığı takdirde, mahkeme başvurunun yapılmamış sayılmasına karar verir. Bu karara karşı istinaf yoluna başvurulması halinde, 346. maddenin ikinci fıkrası hükmü kıyas yoluyla uygulanır.
- Madde 350- (1) İstinaf yoluna başvurma, kararın icrasını durdurmaz. İcra ve İflas Kanununun icranın geri bırakılmasıyla ilgili 36’ncı maddesi hükmü saklıdır. Nafaka kararlarında icranın geri bırakılmasına karar verilemez.
- (2) Kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararlar kesinleşmedikçe yerine getirilemez.
Kaynakça
- Baki KURU, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Eylül 2017, Ankara, Yetkin Yayınları.
- Hakan Pekcanıtez, Muhammet Özekes ve Oğuz Atalay, Medeni Usul Hukuku, Eylül 2017, İstanbul, Vedat Kitapçılık.
