Kanun Yolları Giriş

Kanun yolu hukuk politikası bakımından hükümlerin garantisidir. Mahkemelerin verdiği kararların hukuka uygunluğunu denetler. Varsa eksiklik veya hataların giderilmesi için hukukumuzda belirlenen bir yoldur.

Kanun yolunun olumsuz yönleri de vardır. Nitekim yargılamanın uzamasına veya daha masraflı olmasına neden olur. Bu nedenle bazı uyuşmazlıklar için kanun yolları kapatılmıştır. Bazı durumlarda kanun yolu hükmün icrasını da engellemektedir.Kanun yolu incelemesinde iki yöntem belirlenebilir:

• Üst mahkeme hukuka aykırı kararı bozar, ancak kendisi yeni bir karar veremez. Temyiz kanun yolunda geçerli yöntemdir.
• Üst mahkeme inceleme sonunda hukuka aykırı karar yerine yeniden yargılama yaparak  karar verir. İstinaf kanun yolunda kullanılan yöntemdir.

Kanun yoluna ancak taraflardan birinin başvurusu üzerine gidilebilir. Kararın incelenmesini içeren her gözden geçirme bir kanun yolu değildir. Örneğin ara kararlara karşı bir hukuki çare bulunamamıştır. Bu anlamda hukukumuzda kanun yolları dar anlamda düşünülmelidir.

Kanun yolu ile ilk derece mahkemesinin kararı denetlenirken aynı zamanda doğru ve adil bir karar verilmesi amaçlanır.

Kanun Yollarının Karakteristik Etkileri

• Erteleyici Etki: Nihai karar aleyhine kanun yoluna başvurulmuşsa, hükmün şekli anlamda kesinleşmesinin önüne geçilmiş demektir. Süresi içinde kanun yoluna başvurulmazsa hüküm kesinleşir ve olağan kanun yollarına başvurulamaz. Hükmün kesinleşmesinin ertelenmesi kanun yolunun erteleyici etkisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazı durumlarda kanun yollarına başvurmak hükmün icrasını da erteler.
• Aktarıcı Etki: Kanun yolu incelemesinin bir üst mahkeme tarafından yapılmasıdır. Asıl olan aktarıcı etkidir.

Kanun yolları olağan ve olağanüstü olarak ikiye ayrılır. Henüz kesinleşmemiş kararlara karşı olağan kanun yoluna, şekli anlamda kesinleşmiş kararlara karşı ise olağanüstü kanun yoluna başvurulur.

Hukukumuzda olağan kanun yolu olarak İstinaf ve Temyiz düzenlenmiştir. Olağanüstü kanun yolu olarak ise Yargılamanın Yenilenmesi yolu düzenlenmiştir.

Kanun yolları düzeltici ve bozucu olarak bir ayrıma tabi tutulabilir. Düzeltici kanun yolunda kararda hukuka aykırılık tespit edildikten sonra tekrar yerel mahkemeye gönderilmez, üst mahkeme kendi karar verir. (İstinaf) Bozucu kanun yolunda ise, hukuka aykırılık tespit edilirse, üst mahkeme kararı bozar ancak yerel mahkemenin yerine geçerek yeni karar vermez, bunun yerine alt mahkemeye tekrar gönderir.(Temyiz)

Kanun Yolunda Feragat

Tasarruf ilkesi sonucu taraflar, olağan kanun yoluna başvurma hakkından feragat edebilirler. İlamın tebliğinden önce taraflar istinafa başvurma hakkından vazgeçemezler. Hüküm verilmeden önce kanun yoluna başvurma hakkından feragat edilemez. Feragat hakkı doğmadan feragat edilemez.

İstinafa başvurudan sonra feragat edilirse dosya bölge adliye mahkemesine gönderilmeden doğrudan reddedilir. İstinafta ise dosya karar verilmeden reddedilir.

Kamu düzenini ilgilendiren davalarda savcı müdahil olmuşsa taraflar feragat etmiş olsa bile savcı kanun yoluna başvurabilir.

Feragat için karşı tarafın iznine veya mahkeme kararına gerek yoktur. Beyanın mahkemeye verilmesi feragat için yeterlidir.

Aleyhe Karar Verme ve Aleyhe Bozma Yasağı

Taraflardan birisi kanun yoluna başvurursa, inceleme sadece onun lehine ve ileri sürdüğü sebeplerle sınırlı olarak yapılır. İnceleme sonucu, başvuran aleyhine karar verilecek hatta bozulacak hususlar tespit edilse bile, onun aleyhine karar verilemez, hüküm bozulamaz. Buna aleyhe bozma yasağı denir.

Eğer diğer tarafta kanun yoluna başvurursa bu yasak söz konusu olmaz. Kendiliğinden araştırma ilkesinin geçerli olduğu kamu düzenini ilgilendiren davalarda bu yasak söz konusu olmaz. Kanun yoluna başvurmuş, karar bozulmuş ise, ilk derece mahkemesi başvuran aleyhine daha aleyhe bir karar veremez.

Kanun Yolunun Konusu

• Konu başvuran tarafından incelenmesi istenen mahkeme kararıdır. Mahkemenin tüm kararlarına karşı başvuru yapılamaz. Nihai kararlara karşı başvuru yapılırken ara kararlara karşı kanun yoluna başvurulamaz.
• İhtiyati tedbir ve ihtiyati hacze karşı kanun yoluna başvurulabilir. Burada sadece istinafa başvurulabilir, temyize gidilemez.
• Hükmün yokluğunda ise, görünüşte dahi karar olarak ortaya çıkmamışsa, kural olarak kanun yoluna başvurulmasına gerek yoktur.
• Etkisiz hükümlere karşı şeklende olsa kanun yoluna gidilebilir.

Kanun Yolunun Amacı

• Kanun yollarının amacı, insani nedenlerle yapılabilecek hataların düzeltilmesini sağlamaktır.
• Diğer bir amacı ise içtihatların gelişmesini sağlamak, içtihat birliği oluşturmaktır.