- Borçlunun temerrüdü geniş anlamıyla borcun ifa edilmemesi, borca aykırı davranış hallerinden biridir.
- Borçlunun temerrüdünden söz etmek için borcun ifasının mümkün olması ve ifa zamanının gelmesine rağmen borcun ifa edilmemiş olması gerekir. Borcun ifası imkansızlaşmış ise artık borçlunun temerrüt durumuna düşmesi mümkün değildir.
ŞARTLARI
Borcun Muaccel Olması Gerekir
- Borçlunun mütemerrit sayılabilmesinin ilk şartı, borcun muaccel olmasıdır.İfa zamanı alacaklının ifayı isteyebilme günü gelmiş bulunmalıdır.
- İfa isteğine karşı zamanaşımı veya ödemezlik defi gibi ifadan kaçınılmasına yasal olarak imkan veren bir haktan fiilen yararlanan borçlu mütemerrit duruma düşmez.
- Temerrüdün önlenebilmesi için defi olanağının varlığı tek başına yeterli değildir.Borçlu defi hakkını fiilen kullanmış olmalıdır.
Alacaklının İhtarda Bulunmuş Olması Gerekir
- Muaccel bir borcun borçlusu ancak alacaklının ihtarı ve ihtar beyanının kendisine ulaştığı tarihten itibaren mütemerrit olur.
- İhtarda bulunulmasında ki amaç alacaklının ifayı kabule hazır olduğunu bildirmiş olmasıdır.
- İhtarın geçerliliği şekil şartına bağlı değildir. Sözlü veya yazılı yapılabilir.Tacirler arasında ise ihtarın geçerli olması için noter,taahhütlü mektup,telgraf veya güvenli elektronik imza ile yapılması şarttır.
- İhtar, hukuki niteliği itibariyle hukuki işlem benzeri bir beyandır.
- Türk doktrininde ihtarın ispatı şekle bağlı değildir. Senetle ispatın uygulanamayacağı görüşü genel olarak hakimdir.
- Aşağıdaki durumlarda ihtar yapılmaksızın borçlu mütemerrit olur (madde 117):
- Tarafların anlaşmasıyla borcun ifa edileceği gün belirlendiyse o gün ifa yapılmazsa borçlu mütemerrit olur. İfa zamanının yasa ile belirlendiği hallerde ihtar yapılması şarttır.
- Sözleşmede taraflardan birine ifa gününü belirleme yetkisi verilmişse bildirilen ifa tarihinde edimi yerine getirmeyen borçlu mütemerrit olur.
- Haksız fiillerden doğan tazminat borçlarında ihtara ihtiyaç olmaksızın haksız fiilin işlendiği tarihte, borçlu temerrüde düşmüş sayılır.Zararın giderilmesine ilişkin harcama daha sonraki tarihte yapılmış olsa dahi temerrüt faizi haksız fiilin yapıldığı günden itibaren ödenir.
- Sebepsiz zenginleşmede zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte ihtara ihtiyaç olmaksızın borçlu mütemerrit sayılır. Ancak sebepsiz zenginleşmenin iyiniyetli olduğu durumlarda temerrüt için bildirim gerekir.
- MADDE 117- Muaccel bir borcun borçlusu, alacaklının ihtarıyla temerrüde düşer. Borcun ifa edileceği gün, birlikte belirlenmiş veya sözleşmede saklı tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulüne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemişse, bu günün geçmesiyle; haksız fiilde fiilin işlendiği, sebepsiz zenginleşmede ise zenginleşmenin gerçekleştiği tarihte borçlu temerrüde düşmüş olur. Ancak sebepsiz zenginleşenin iyiniyetli olduğu hallerde temerrüt için bildirim şarttır
Reklam
İfanın Mümkün Olması Gerekir
- Borçlunun mütemerrit veya ihtar ile mütemerrit sayılabilmesi için ifanın mümkün olması gerekir.
- Borçlu mütemerrit duruma düşmeden önce, borcun ifası herhangi bir nedenle imkansızlaşmış ise borçlunun temerrüdüne ilişkin hükümler uygulanmaz.
- Borçlunun temerrüdünden sonra borcun ifası imkansız olursa bu durum temerrüde ilişkin kuralların uygulamasını önlemez. Ancak ifa imkansızlaştığı tarihten itibaren temerrüt sona erer.
Kusur Şartının Aranmaması Gerekir
- Borçlunun mütemerrit olması için borcun ifasında gecikmede borçlunun kusurlu olması gerekmez. İfada gecikme borçluya yüklenebilecek bir kusurun sonucu olmasa dahi, şartları varsa borçlu mütemerrit sayılır.
- Mütemerrit durumda olan borçlu kusurlu olmasa da para borçlarında geçmiş günler faizi ödemekle yükümlüdür.
- Alacaklı borçlu kusurlu sayılmasa da borçlunun temerrüdü halinde sözleşmeden dönebilir.
- Alacaklının borcun geç ifasından dolayı tazminat isteyebilmesi veya sözleşmenin hükümsüz kalması sebebiyle uğradığı zararın giderilmesini talep edebilmesi,ifada gecikmede borçlunun kusurlu olmasına bağlıdır.Borçlu temerrüde düşmede kusuru olmadığı iddiasındaysa bunu ispat ile yükümlüdür.
SONA ERMESİ
- Mütemerrit durumda olan borçlu borcunu ifa eder veya borcun ifasını usulüne uygun olarak alacaklıya önerirse, temerrüt hali son bulur.
- Borçluya ifa için yeni bir süre tanınmasına ilişkin olarak tarafların anlaşması borcun ifasını imkansızlaşması hallerinde de temerrüt sona erer.
- Temerrüdün son anına kadar bulunmuş hukuki sonuçlar (geçmiş günler faizi vs) ortadan kalkmaz,alacaklı bunların ödenmesini isteyebilir.
SONUÇLARI
GENEL SONUÇLARI
Beklenmedik Halden Sorumluluk
- Mütemerrit olan borçlunun kusursuz imkansızlık halinde de meydana gelecek zarardan sorumlu olacağı kabul edilmiştir. Mütemerrit borçlunun beklenmedik hal veya mücbir sebepten sorumlu olmasına iki istisna getirilmiştir.
- İSTİSNA 1- Kendisinin hiçbir kusuru olmaksızın mütemerrit duruma düştüğünü veya,
- İSTİSNA 2-Borç zamanında ifa edilmiş olsaydı dahi beklenmedik durumun, ifanın konusu olan şeye zarar vereceğini kanıtlayabilirse sorumluluktan kurtulur.
- MADDE 119- Temerrüde düşen borçlu, beklenmedik hal sebebiyle doğacak zarardan sorumludur. Borçlu, temerrüde düşmekte kusuru olmadığını veya borcunu zamanında ifa etmiş olsaydı bile beklenmedik halin ifa konusu şeye zarar vereceğini ispat ederek bu sorumluluktan kurtulabilir.
Gecikme Tazminatı ile Aynen İfa
- Borçlu mütemerrit ise alacaklı borcun aynen ifasıyla birlikte ifada gecikmeden doğan zararın ödenmesini isteyebilir. Borçlu mütemerrit olduktan sonra borcunu ifa etmiş ise temerrüt tarihi ile ilk ifa günü arasında geçen süre içinde gecikme tazminatı ödemekle yükümlüdür.
- Gecikme tazminatı borcun ifasına gecikmeden doğan fiili zararla gecikme nedeniyle yoksun kalınan karı kapsar. Gecikme tazminatında dikkate alınacak tarih mütemerrit duruma düşüldüğü tarihtir.
- Borçlu ifada gecikmede kusurlu olmadığını ispat ederse gecikme tazminatı ödemez. Borçlu kusurlu farzedilir.Aksini ispat edemezse kusurludur.Zamanında ifa için gerekli önlemleri kasten veya ihmal ile almamaış olan borçlu kusurlu olacaktır.
- MADDE 118- Temerrüde düşen borçlu, temerrüde düşmekte kusuru olmadığını ispat etmedikçe, borcun geç ifasından dolayı alacaklının uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür.
PARA BORÇLARINDA TEMERRÜDÜN SONUÇLARI
Geçmiş Günler Faizi
- Borcun konusu bir miktar paranın ödenmesi ise paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu geçmiş günler için faiz ödemekle yükümlüdür.
- Ticari olmayan işlerde bir miktar paranın ödenmesinde temerrüde düşen borçlu sözleşme ile aksi kararlaştırılmadıkça geçmiş günler için yıllık %12 oranında faiz öder.(Borçlar kanununda bu oran %9 a indirilmiştir.)
- Ticari işlerde, TCMB önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli avanslar için uyguladığı faiz oranı, %9’dan fazla ise sözleşme olmasa bile temerrüt faizi bu oran üzerinden istenebilir.
- Temerrüd faizinin miktarı yasalarda öngörülenden daha düşük veya yüksek olarak sözleşmede kararlaştırılabilir.
- Faiz miktarı sözleşmede kararlaştırılmadığı durumlarda ,akdi faiz miktarı kanunda temerrüt faizi için öngörülen miktarın üstünde ise, temerrüt faizi akdi faizden az olamaz.
- Yabancı para borcunun ödenmesinde mütemerrit olan borçlu, sözleşmede daha yüksek akdi veya gecikme faizi kararlaştırılmadığı takdirde geçmiş günler için, devlet bankalarının o yabancı para birimi ile açılmış 1 yıl vadeli mevduat hesabına ödediği en yüksek faiz oranına göre ödemekle yükümlüdür.
- Borçlu mütemerrit duruma düşmede kusurlu olmadığını ispat ederek temerrüt faizinden kurtulamaz. Dolayısıyla temerrüt faizi ödemesi alacaklının zararına bağlı değildir.
- Geçmiş günler faizi kural olarak borçlunun mütemerrit olduğu tarihi izleyen günden itibaren işlemeye başlar, borcun ifa edildiği güne kadar devam eder.İstisnai olarak anapara faizlerinin veya birikmiş gelirlerin veya bağışladığı bir miktar paranın ödenmesinde mütemerrit olan borçlu, bunlar için geçmiş günler faizini icraya veya mahkemeye başvurma tarihinden itibaren ödemekle yükümlüdür. Aksini öngören anlaşmalar hakime indirim yetkisini veren ceza koşuluna ilişkin kurallara göre değerlendirilir.Geçmiş günler faizinin ödenmesinde temerrüt nedeniyle faiz istenemez.
- Alacaklı, işlemiş faizlere ilişkin talep hakkını saklı tutmaksızın asıl borcun ödenmesini kabul etmişse, geçmiş günler faizine ilişkin talep sona erer.
- MADDE 120- Uygulanacak yıllık temerrüt faizi oranı, sözleşmede kararlaştırılmamışsa, faiz borcunun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre belirlenir. Sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık temerrüt faizi oranı, birinci fıkra uyarınca belirlenen yıllık faiz oranının yüzde yüz fazlasını aşamaz. Akdi faiz oranı kararlaştırılmakla birlikte sözleşmede temerrüt faizi kararlaştırılmamışsa ve yıllık akdi faiz oranı da birinci fıkrada belirtilen faiz oranından fazla ise, temerrüt faizi oranı hakkında akdi faiz oranı geçerli olur.
- MADDE 121- Faiz veya irat borcunu ya da bağışladığı bir miktar parayı ödemekte temerrüde düşen borçlu, icra takibine girişildiği veya dava açıldığı günden başlayarak, temerrüt faizi ödemekle yükümlüdür. Buna aykırı olarak yapılan anlaşmalar, ceza koşulu hükümlerine tabi olur. Temerrüt faizine, ayrıca temerrüt faizi yürütülemez.
Reklam
Geçmiş Günler Faizini Aşan Zararın Tazmini
- Para borcunun ödenmesinde borçlunun temerrüdü nedeniyle alacaklının uğradığı müspet zarar geçmiş günler faizinden fazla ise, borçlunun temerrüdü nedeniyle alacaklının uğradığı müspet zarar geçmiş günler faizinden fazla ise, borçlu temerrüde düşmede kendisine hiç bir kusurun yüklenemeyeceğini kanıtlamadıkça bu fazla zararı da tazminle yükümlüdür.
- Munzam zarara ilişkin madde 122 hükmü borcun kaynağı ne olursa olsun bütün para borçlarında uygulanır.
- Geçmiş günler faizini aşan zararın ödenmesi gecikme tazminatına ilişkin kurallara tabidir.
- Alacaklı fazla zarara uğradığını ispat ile yükümlüdür.
- Borçlu kusur olmaksızın mütemerrit olduğunu kanıtlayabilirse fazla zarardan sorumlu değildir. Aksi kanıtlanana kadar kusurlu sayılır.
- MADDE 122- Alacaklı, temerrüt faizini aşan bir zarara uğramış olursa, borçlu kendisinin hiçbir kusuru bulunmadığını ispat etmedikçe, bu zararı da gidermekle yükümlüdür. Temerrüt faizini aşan zarar miktarı görülmekte olan davada belirlenebiliyorsa, davacının istemi üzerine hakim, esas hakkında karar verirken bu zararın miktarına da hükmeder.
KAYNAKÇA
- Remzi,Mehmet ve Sezer,Aydın. Borçlar Hukuku Genel Hükümler 10. Baskı. İkinci Sayfa,2017
- Reisoğlu, Safa. Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler 23. Bası. İstanbul, Beta Yayıncılık, 2012
