Çekişmesiz Yargı

• Hakkı ihlal edilen, tehlikeye düşürülen veya haksız talepte bulunulan kişiye karşı mahkemeden hukuki koruma istenmesidir.
• Çekişmesiz yargı, çekişmeli yargıdan farklı olarak davalı ve davacı taraflarına her zaman sahip değildir.
• Mahkemeye başvurulan bazı işlerde dava, davacı, davalı gibi terimler kullanılmaz ve bu işlerin çekişmesiz yargıda çözülebileceği belirtilir.
• Çekişmesiz yargıda, çekişmeli yargıdan farklı olarak çoğu zaman ihtilaf yoktur. Çekişmeli yargıda taraflar arasında bir ihtilaf, uyuşmazlık söz konusuyken çekişmesiz yargıda bu durum yoktur.
• Çekişmesiz yargıda talepte bulunan kişinin sübjektif bir hakka sahip olması gerekmez.
• Çekişmesiz yargı işleri bazı durumlarda çekişmeli yargı işine dönüşebilir.

Özellikleri

• Çekişmesiz yargıda resen harekete geçme ilkesi uygulanır.
• Çekişmesiz yargıda kendiliğinden harekete geçmesi ilkesi uygulanır.
• Çekişmesiz yargı işlerinde niteliğine uygun düştüğü ölçüde basit yargılama usulü uygulanır.
• Çekişmesi yargı işlerinde verilen kararlara karşı hukuki yararı bulunanlar 2 HAFTA içinde istinafa gidebilir. Bölge adliye mahkemesinin vereceği kararlar kesindir.
• Çekişmesiz yargıda verilen kararlar maddi anlamda kesin hüküm teşkil etmez.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Çekişmesiz yargıda aksine hüküm bulunmadıkça görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir. Ancak başka bir mahkemenin görevli olduğu belirtilen özel hükümlerde o mahkemeler görevlidir.
• Çekişmesiz yargıda yetki kuralları kamu düzenine ilişkindir.
• Aksine hüküm bulunmadıkça yetkili mahkeme, talepte bulunan kişinin ve ilgililerden birinin oturduğu yer mahkemesidir.

Çekişmesiz Yargı İşleri

• HMK’da sayıldığı üzere aşağıdaki işler çekişmesiz yargıda görülür.

Kişiler Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Ergin kılınma.
2. Ad ve soyadın değiştirilmesi.
3. Ölüm karinesi sebebiyle (ilgili yerin mülkî amirinin emriyle) nüfus kütüğüne ölü kaydı düşülen kişinin sağ olduğunun tespiti.
4. Gaiplik kararı.
5. Kişisel durum sicilindeki kaydın düzeltilmesi.

Aile Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Henüz evlenme yaşında olmayanların evlenmesine izin verme.
2. Gaiplik nedeniyle evliliğin feshi.
3. Evlendirme memurunun, evlenme başvurusunu ret kararına karşı yapılan itiraz.
4. Yeniden evlenmede bekleme süresinin hâkim tarafından kaldırılması.
5. Terk eden eşin ortak konuta davet edilmesi.
6. Eşlerden birinin, evlilik birliğini tek başına temsil etmek konusunda yetkili kılınması.
7. Aile konutu ile ilgili işlemler için diğer eşin rızasının sağlanamadığı hâllerde hâkimin müdahalesinin istenmesi.
8. Mevcut mal rejiminin eşlerden birinin veya alacaklıların talebiyle mal ayrılığına dönüştürülmesi ve sebeplerin ortadan kalkması hâlinde mal ayrılığından eski rejime geri dönülmesi.
9. Paylaşmalı mal ayrılığında boşanma veya evliliğin iptali hâlinde, aile konutu ve ev eşyasını hangi eşin kullanmaya devam edeceği hakkında karar verilmesi.
10. Sağ kalan eşe aile konutu üzerinde ve ev eşyası üzerinde mülkiyet veya intifa hakkı tanınması.
11. Mal ortaklığında eşlerden birinin mirası reddine izin verilmesi.
12. Ana babaya çocuğun mallarından bir kısmını çocuğun bakım ve eğitimi için sarf etme izninin verilmesi.
13. Velayetin kaldırılması, velayetin eşlerden birinden alınarak diğerine verilmesi ve kaldırılan velayetin geri verilmesi.
14. Hâkimin çocuğun mallarının yönetimine müdahale etmesi ve çocuğun mallarının yönetiminin kayyıma devri.
15. Evlilik sona erince velayet kendisinde kalan eşin, hâkime çocuğun malları hakkında defter sunması.
16. Aile yurdunun kurulmasına izin verilmesi, kuruluşun tebliğ ve ilanı, kapatılması hâlinde tapu sicilindeki şerhin silinmesine izin verilmesi, taşınmazın bizzat malik veya ailesi tarafından kullanılması şartına geçici olarak istisna tanınması.
17. 14/1/1998 tarihli ve 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanuna göre aile mahkemesi hâkimi tarafından karar verilecek tedbirler.
18. Çocuk hâkimi tarafından, çocuğun anası, babası, vasisi, bakım ve gözetiminden sorumlu kimse, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu ve Cumhuriyet savcısının istemi üzerine veya resen çocuklar hakkında koruyucu ve destekleyici tedbir kararı alınması.
19. Vesayet işleri.

Miras Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Sulh hâkimi tarafından resmî vasiyetname düzenlenmesi; el yazısı ile vasiyetnamenin sulh hâkimi tarafından saklanması; sözlü vasiyetname tutanağının sulh veya asliye mahkemesine tevdiî.
2. Vasiyeti yerine getirme görevlisine görevinin bildirilmesi.
3. Vasiyeti yerine getirme görevlisinin tereke malları üzerinde tasarruf etmesine izin verilmesi.
4. Gaibin mirasçılarına, gaibe düşen miras payının teslim edilmesi.
5. Tereke mallarının korunması ve hak sahiplerine ulaşmasını sağlamak için önlem alınması.
6. Mirasçılık belgesi verilmesi.
7. Terekenin yazımı işleminin sona erdiğinin mirasçılara bildirilmesi, mirasın reddi beyanının tespiti ve tescili; mirasın reddinin, mirası reddeden kişiden sonra gelen mirasçılara bildirilmesi; mirasın reddi süresinin uzatılması.
8. Terekenin resmî defterinin tutulması.
9. Sulh hâkiminin özellikleri olan eşyanın mirasçılardan birine tahsis edilmesi veya satılmasına karar vermesi.

Eşya Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Taşınmaz üzerinde taraf oluşturulmasına ve hak ihlaline sebebiyet vermeyecek düzeltmelerin yapılması.
2. Taşınmaz rehninde alacaklı için kayyım tayini.

Borçlar Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Yetkisi sona eren temsilcinin temsil belgesini mahkemeye teslimi.
2. Borçluya ifa veya teminat göstermesi için süre verilmesi.
3. Tevdi mahalli belirlenmesi veya tevdi edilemeyecek eşyanın satılması.
4. Alacaklısı ihtilaflı olan borcun mahkemeye tevdiî.
5. Ayıplı hayvanın bilirkişi tarafından muayenesi.
6. Mesafeli satımlarda ayıbın tespiti veya ayıplı malın satılmasına izin verilmesi.
7. İşçiye kârdan hisse verilmesini öngören iş sözleşmesinde, mahkemenin işverenin hesaplarını inceleyecek bir kişi tayin etmesi.
8. Eser sözleşmesinde eserin ayıplı olup olmadığının bilirkişiye tespit ettirilmesi.
9. Satılmak için komisyoncuya gönderilen eşyanın hasarının tespiti.
10. Komisyoncu elindeki malın açık artırma ile satışına izin verilmesi.

Ticaret Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Ticari defterlerin zıyaı hâlinde belge verilmesi.
2. Acentenin müvekkili hesabına teslim aldığı malın Borçlar Kanununa göre satılması.
3. Kollektif şirketin tasfiyesinde tasfiye memuru tayini.
4. Komanditer ortağın talebiyle şirket hesaplarını incelemek için eksper tayini.
5. Anonim şirkette ayni sermaye konulması, tescilden itibaren iki yıl içinde sermayenin onda birini aşan tutarda işletme devralınması ve sermaye azaltılmasında bilirkişi raporu alınması ve mahkemenin izni.
6. Kıymetli evrakın iptali.
7. Eşya taşımada eşyanın hasar ve eksiğinin tespit edilmesi; teslim edilememesi hâlinde Borçlar Kanunu hükümlerine göre satılmasına karar verilmesi; gönderilen eşyanın mahkeme marifetiyle muayenesi.
8. Gemi ipoteğinde, malikin bulunamadığı hâllerde kayyım tayini.
9. Deniz raporu tanzimi.
10. Kırkambar sözleşmesinde geminin hareket gününün mahkeme tarafından tayini.
11. Navlun sözleşmesinde, boşaltma limanında malların hâl ve vaziyetinin, ölçü, sayı ve tartısının ekspere tespit ettirilmesi.
12. Müşterek avaryalarda dispeççi tayini ve dispecin mahkemece tasdiki.
13. Denizcilik rizikolarına karşı sigortalarda zararın ve kapsamının belirlenmesi için bilirkişi tayini.
14. Kooperatiflerde ayni sermayeye değer biçilmesi için bilirkişi tayini.

İcra ve İflas Hukukundaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. İpotekli alacakta alacaklının gaipliği veya alacağı almaktan kaçınması hâlinde, borç tutarının icra dairesine tevdi edilmesi üzerine icra mahkemesi tarafından ipoteğin fekkine karar verilmesi.
2. Doğrudan doğruya iflas.
3. İflasın kaldırılması.
4. İflasın kapanmasına karar verilmesi.
5. Reddolunmuş mirasın tasfiyesinin, mirasçılardan birinin mirası kabul talebi üzerine mahkeme tarafından durdurulması.
6. Konkordato mühleti verilmesi ve komiserin atanması.
7. Konkordatonun tasdiki.
8. Sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma yoluyla yeniden yapılandırılmasında projenin ilanı ve ara dönem denetçisinin atanması.
9. Fevkalade hâllerde, kusuru olmaksızın borçlarını yerine getiremeyen borçluya mühlet verilmesi.

Çeşitli Kanunlardaki Çekişmesiz Yargı İşleri

1. Nüfus kütüklerinin sayfa birleşim yerlerinin asliye hukuk mahkemesince mühürlenmesi.
2. Noterlerin göreve başlarken mahkemede yemin ettirilmeleri.
3. Noter evrak ve defterlerinden alınarak başka yere gönderilecek örneklerin mahkeme tarafından tasdiki.
4. Kamu görevlilerinin mahkeme huzurunda kanunen yemin etme zorunluluğunun öngörüldüğü diğer durumlar.