Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı

• 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandumun kabul edilmesiyle Yürütme Organında köklü değişiklikler yapılmıştır.
• Yürütme organı artık Cumhurbaşkanından ve seçeceği Bakanlar ile Cumhurbaşkanı Yardımcılarından oluşmaktadır. 2017 referandumu ile artık Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kavramı kullanılmamaktadır.
• Yürütme organını iki başlıkta ele alırsak;
  • Birincisi Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı teşkilatı,
  • İkincisi ise Anayasada düzenlenen idaredir.

Cumhurbaşkanı

Seçimi

Madde 101 – Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüzbin seçmen aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir.
Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usul ve esaslar kanunla düzenlenir.

• 101. madde esasında Cumhurbaşkanının seçilme şartları ile seçim usulünü düzenlemektedir. İki farklı konu teşkil eden bu hususlar ayrı ayrı ele alınmalıdır.

a. Cumhurbaşkanının Seçilme Şartları

• Cumhurbaşkanı seçilebilmek için;
  • 40 yaşını doldurmuş olmak,
  • Yükseköğrenim yapmış olmak,
  • Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak gerekmektedir.
• Cumhurbaşkanının görev süresi 5 YILDIR. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Bu durumun istisnası aşağıda bahsedileceği üzere Cumhurbaşkanı ikinci döneminde iken TBMM tarafından seçim kararı alınmasıdır; bu durumda Cumhurbaşkanı bir dönem daha aday olabilecektir.

b. Cumhurbaşkanlığı Seçimleri

• Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilir. 2007 yılı Anayasa Değişikliğinin kabul edilmesiyle birlikte Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmektedir.
• Cumhurbaşkanlığına aday gösterilmesi hususu aynı madde içinde belirtilmiştir. Buna göre aşağıdaki gruplar Cumhurbaşkanlığı için aday gösterebilir.
  • TBMM’deki siyasi parti grupları,
  • En son yapılan genel seçimde tek başına veya birlikte geçerli oyların %5’ini almış olan siyasi partiler,
  • En az 100.000 seçmen tarafından.
• TBMM üyesi bir kimsenin Cumhurbaşkanı seçilmesiyle TBMM üyeliği sona erer.
• 2017 yılı Anayasa Değişikliği ile kabul edilen bir diğer yenilik ise Cumhurbaşkanı seçilen kimsenin partisiyle ilişiğinin kesilmemesidir. Bu durumda Cumhurbaşkanı seçilen kimsenin partisiyle ilişiği kesilmez.
• Cumhurbaşkanlığı seçimi aşağıdaki aşamalar takip edilerek incelenebilir.
  • 1. Aşama: Genel oyla yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.
  • 2. Aşama: İlk turda hiçbir aday geçerli oyların salt çoğunluğunu alamazsa seçim gününü takip eden ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır.
  • 3. Aşama: İkinci oylama, birinci turda en çok oy alan iki aday arasında gerçekleşir.
  • 4. Aşama: İkinci oylamada da geçerli oyların çoğunluğunu sağlayan aday Cumhurbaşkanı seçilir.
  • 4. Aşama: İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle oylamaya katılamaması halinde, onun yerine seçime katılacak aday birinci oylamadaki sıraya göre ikame ettirilir.
  • 5. Aşama: İkinci oylamaya tek aday kalması halinde ikinci oylama referandum şeklinde yapılır. Bu şekilde yapılacak oylamada kalan tek aday geçerli oyların salt çoğunluğunu alırsa Cumhurbaşkanı seçilir.
  • 6. Aşama: Referandum şeklinde yapılan oylamada aday geçerli oyların salt çoğunluğunu alamazsa Cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilenir.
• Seçimler tamamlanmadığı takdirde, yenisi seçilinceye kadar mevcut Cumhurbaşkanı görevine devam eder.

B. Andiçme

Madde 103 –Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde andiçer:
“Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, Anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik Cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma Büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine andiçerim.”

C. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri

Madde 104 –
Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.
Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.
Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir.
Kanunları yayımlar.
Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.
Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.
Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.
Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenler.
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder.
Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar.
Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar.
Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir.
Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı
kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.
Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
Kararnameler ve yönetmelikler, yayımdan sonraki bir tarih belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

• Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri 2017 değişikliğinden önce yasama, yürütme ve yargı olarak üç başlıkta sayılmıştı. Yapılan değişiklikle birlikte bu kaldırılmış ve tek madde de sayılmıştır.
• Cumhurbaşkanının yetkileri:
  1. Cumhurbaşkanı DEVLETİN BAŞIDIR. Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetinin ve Türk Milletinin bütünlüğünü, Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.
  2. YÜRÜTME YETKİSİ Cumhurbaşkanına aittir.
  3. Gerekli gördüğü takdirde YASAMA YILININ BAŞINDA TBMM’DE açılış konuşmasını yapar.
  4. Ülkenin iç ve dış siyasetiyle ilgili MECLİSE mesaj verir.
  5. Kanunları yayımlar.
  6. Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye gönderir.
  7. Kanunların veya TBMM İç Tüzüğünün tamamı veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas yönünden aykırı olduğu gerekçesiyle iptal davası açabilir.
  8. Cumhurbaşkanı yardımcılarını, Bakanları atar veya görevlerine son verir.
  9. Üst kademe kamu yöneticilerini atar veya atanmasına onay verir. Üst kademe kamu yöneticilerinin atanma usul ve esaslarını Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenler.
  10. Yabancı ülkelere temsilci gönderir veya yabancı ülkelerden gelen yabancı temsilcileri karşılar.
  11. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar.
  12. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerektiğinde halkoyuna sunar.
  13. TBMM adına TSK Başkomutanlığını temsil eder.
  14. TSK’nın kullanılmasına karar verir.
  15. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır.
  16. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
  17. Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
  18. Cumhurbaşkanı kanunların uygulanmasını sağlamak amacıyla onlara aykırı olmamak üzere yönetmelik çıkarabilir.
  19. Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkartabilir.
      • Anayasanın Temel Haklar ve Özgürlükler başlığı altında yer alan Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Özgürlükler dışındaki temel hak ve özgürlüklere ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz.
      • Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi gerektiği belirtilen konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz.
      • Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz.
      • Kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri arasında farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanır.
      • Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile düzenlenen hususlarda sonradan TBMM tarafından kanun çıkarılırsa, Kararname hükümsüz hale gelir.