Yasama Sorumsuzluğu ve Yasama Dokunulmazlığı

Yasama Sorumsuzluğu

Madde 83/1 –Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

• Yasama sorumsuzluğu diğer adıyla kürsü dokunulmazlığı Meclis üyelerine tanınmış bir haktır.
• Meclis üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, düşüncelerinden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerinde Meclisçe başka karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlar için yasama sorumsuzluğu söz konusu olmaz ancak onlarda görevleriyle ilgili olmayan suçlar bakımından yasama dokunulmazlığından yararlanırlar.
• Meclis çalışmalarındaki oy, söz, düşünceler yasama sorumsuzluğu kapsamında iken eylemler bu kapsamda değerlendirilmez.
• Yasama sorumsuzluğu kaldırılmaz, mutlaktır, cezai koruma sağlar. Disiplin yaptırımlarına karşı yasama sorumsuzluğu koruma sağlamayabilir.
• Yasama sorumsuzluğuna ilişkin milletvekillerinin oy, söz veya düşüncelerinden dolayı Başkanlık Divanınca yasaklama kararı alınırsa, milletvekilleri Meclis dışında bunları ileri sürmekte sorumlu tutulabilir.

Yasama Dokunulmazlığı

Madde 83/2 –Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.
Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez.
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.
Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

• Yasama dokunulmazlığı, milletvekilleri ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar içinde görevleriyle ilgili olmayan suçlarda koruma sağlar.
• Yasama dokunulmazlığı milletvekilliği süresi boyunca geçerlidir. Milletvekilliği sona erince dokunulmazlıkta sona erer.
• Yasama dokunulmazlığı cezai davalara karşı koruma sağlarken, hukuk davalarına etkisi yoktur.
• Yasama dokunulmazlığına nispi dokunulmazlıkta denir, zira yasama dokunulmazlığı geçici niteliktedir.
• Seçimden önce veya sonra suç işlediği iddiası ile bir milletvekili, Meclis kararı olmadan,
  • Tutulamaz,
  • Sorguya çekilemez,
  • Tutuklanamaz,
  • Yargılanamaz.
• Ancak aşağıdaki iki halde Meclis kararı aranmaz;
  • Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali,
  • Seçimden önce soruşturulmasına başlanmış olmak üzere Anayasa madde 14’de belirtilen eylemlerin işlenmiş olması hali.
• Yasama dokunulmazlığı süresince zamanaşımı işlemez, ceza hükmü verilmişse infazı ertelenir.
• Seçimden önce yargılanan veya tutuklanan kişi seçilirse serbest bırakılır.
• Yasama dokunulmazlığının kaldırılması için, Meclis tarafından karar alınır. Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile dokunulmazlığın kaldırılmasına karar verilebilir.
• Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin siyasi parti grupları görüşme yapamaz, ortak karar alamaz.
• Yasama dokunulmazlığından milletvekili vazgeçemez. Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekilinin milletvekili sıfatı devam eder.
• Soruşturma veya kovuşturma devam ederken milletvekili tekrar seçilirse yeniden dokunulmazlığın kaldırılması kararı gerekir.
• Dokunulmazlık hangi suç için kaldırılmışsa sadece o suç için koruma kalkmış olur. Diğer suçlar için tekrar dokunulmazlığın kaldırılması gerekir.
• Yargılama sonucunda beraat kararı verilirse milletvekili kendiliğinden dokunulmazlığı kazanır.
• Yargılama sonucu verilecek ceza hükmü milletvekili seçilmeye engel ise kesin mahkeme kararının Meclis Genel Kuruluna bildirilmesiyle milletvekilliği düşer. Ceza hükmü seçilmeye engel değilse infaz, milletvekilliği sona erinceye kadar ertelenir.

Madde 85 –Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine 84 üncü maddenin birinci, üçüncü veya dördüncü fıkralarına göre karar verilmiş olması hallerinde, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak yedi gün içerisinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın, Anayasaya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini onbeş gün içerisinde kesin karara bağlar.

• Yasama üyeleri yazısında bahsettiğimiz milletvekilliğinin düşme kararına karşı iptal yolu (85. madde) aynı şekilde yasama dokunulmazlığı içinde geçerlidir.