TBMM’nin Görev ve Yetkileri

Genel Olarak Görevler

• Yasama işlemleri iki biçimde ortaya çıkar.
  • Kanun
  • Parlamento Kararı
• Kanun: Bir sonraki kısımda incelenecektir.
• Parlamento Kararı:
  • TBMM’nin kanun dışındaki bütün işlemleri parlamento kararı niteliğindedir.
  • Parlamento kararları, özel, somut, sübjektif, geçici, tükenen nitelikle olduğu için şekli kanunlarla benzer niteliktedir. Ancak yapılış usulleri birbirinden farklıdır.
  • Parlamento kararları,
    • Cumhurbaşkanına gönderilmezler,
    • Kanun yapma sürecine göre yapılmaz.
    • Resmi Gazetede yayımlanması zorunlu değildir. Yayımlanması gerekenler Meclis Başkanı tarafından TBMM Kararları başlığı altında yayımlanabilir.
    • Anayasa yargısına tabi değildir. Bunun üç istisnası vardır.
      • TBMM İçtüzüğü
      • Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması kararı,
      • İstifa, devamsızlık ve milletvekilliği ile bağdaşmayan görevleri sürdürmede ısrar durumlarında milletvekilliğinin düşürülmesi kararları.
    • Vatandaşlar için uyulması zorunlu hukuk kuralları koyamazlar.

Madde 87-Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek;

• Anayasa m.87’e göre TBMM’nin görevleri şunlardır.
  • Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak,
  • Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek,
  • Para basılmasına karar vermek,
  • Savaş ilanına karar vermek,
  • Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak,
  • Genel ve özel af ilanına karar vermek (TBMM üye tamsayısı 5/3 çoğunluğu ile)
  • Diğer yetkileri kullanmak.

Kanun Koymak, Değiştirmek ve Kaldırmak

• Kanun koymak, değiştirmek, kaldırmak görev ve yetkisi TBMM’nindir. TBMM’nin bu yetkisi asli ve genel bir yetkidir.
• Kanunlar maddi kanun ve şekli kanun olmak üzere ikiye ayrılır.
  • Şekli Kanunlar: Yasama organı tarafından TBMM İçtüzüğü ve Anayasaya uygun olarak çıkarılan hukuki işlemlerdir. Şekli kanunlar belirli bir olaya, kişiye özgü olarak sınırlı olarak çıkarılan, sübjektif, somut, bireysel, bir kere kullanılmakla tükenen, sürekli olmayan kurallardır.
    • Bütçe ve kesin hesap kanunu,
    • Para basılmasına karar verme,
    • Uluslararası anlaşmaların onaylanmasını uygun bulma,
    • Genel ve özel af ilan etme,
    • TBMM üyelerinin emeklilik, ödenek ve yolluk işlemleri,
    • Anayasa değişikliği kanunları …
  • Maddi Kanunlar: Kanunlar için öngörülen yönteme göre çıkarılan, geneli soyut, sürekli, kişilik dışı, objektif, tükenmeyen, kural işlem niteliğindeki işlemlerdir.
    • Türk Medeni Kanunu,
    • Türk Borçlar Kanunu,
    • Türk Ticaret Kanunu,
    • Hukuk Muhakemeleri Kanunu,
    • Ceza Muhakemeleri Kanunu…

Kanunların Teklif Edilmesi ve Görüşülmesi

Madde 88- Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir.
Kanun tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir.

• Kanun teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir. Kanun yapma usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir. Bu husus (İçtüzük yazısı) bir sonraki yazıda ele alınacaktır.

Kanunların Cumhurbaşkanınca Yayımlanması

Madde 89-Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları on beş gün içinde yayımlar.
Yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir
daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde, Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe kanunları bu hükme tâbi değildir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının
salt çoğunluğuyla aynen kabul ederse, kanun Cumhurbaşkanınca yayımlanır; Meclis, geri gönderilen kanunda yeni bir değişiklik yaparsa, Cumhurbaşkanı değiştirilen kanunu tekrar Meclise geri gönderebilir.
Anayasa değişikliklerine ilişkin hükümler saklıdır.

• Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından kabul edilen kanunları 15 GÜN içinde yayımlar.
• Cumhurbaşkanı yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, gerekçesini de belirterek 15 GÜNLÜK süre içinde Meclise geri gönderebilir.
• Kısmen uygun bulmama durumunda TBMM sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir.
• Kısmen uygun bulunmayan kanunlardaki uygun bulunan kanunlar ayrıca yayımlanamaz. Kanun bütün halinde geri iade edilir.
• Cumhurbaşkanı Bütçe Kanunu dışındaki tüm kanunları geri gönderebilir, ancak Bütçe Kanununu geri gönderemez.
• TBMM, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının salt çoğunluğu (301) ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı kabul edilen kanunu yayımlar. Burada Cumhurbaşkanının geri gönderme yetkisi yoktur.
• Geri gönderilen kanunda TBMM değişiklik ile kabul ederse, Cumhurbaşkanı kanunu tekrar geri gönderebilir.
• Aşağıdaki iki kanunu Cumhurbaşkanı tekrar gönderse dahi aranan çoğunluk, ilk kez kabul edildiğinde aranan çoğunluktur.
  • Genel ve özel af ilanı (360)
  • Anayasa değişikliği kanunu (360-400)
• Kanunlar halkoyuna sunulamaz.

Milletlerarası Andlaşmaları Uygun Bulma

Madde 90-Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet Maliyesi bakımından bir yüklenme getirmemek, kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına
dokunmamak şartıyla, yayımlanma ile yürürlüğe konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayımlarından başlayarak iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması
zorunluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz. Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

• Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak antlaşmaların onaylanması, TBMM’nin onaylamayı kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
• Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
• Aşağıdaki iki antlaşma için TBMM’nin uygun bulma kanununa ihtiyaç yoktur.
  • Birincisi:
    • Ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen,
    • Süresi 1 yılı aşmayan,
    • Devlet maliyesi bakımından yük getirmeyen,
    • Kişi hallerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet hakkına dokunmayan antlaşmalar.
  • İkincisi:
    • Milletlerarası antlaşmaya dayanan uygulama antlaşmaları,
    • Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticari veya idari antlaşmalar.

Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme

Madde 91- (Mülga: 16/4/2017-6771/16 md.)

Savaş Hali İlânı ve Silahlı Kuvvet Kullanılmasına İzin Verme

Madde 92- Milletlerarası hukukun meşrû saydığı hallerde savaş hali ilânına ve Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı
Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silahlı kuvvet kullanılmasına derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde Cumhurbaşkanı da, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.

• Savaş hali ilanına TBMM karar verir.
• Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası anlaşmalar dışında Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına TBMM izin verir.
• TBMM tatilde veya ara vermedeyken ülkenin ani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silahlı kuvvetin derhal kullanılmasına karar verilmesinin kaçınılmaz olduğu durumlarda, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına Cumhurbaşkanı da karar verebilir.