TBMM Faaliyetleri ve TBMM’nin Bilgi Edinme Yolları

Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ile ilgili hükümler

Toplanma ve tatil

Madde 93- Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya tatil sırasında Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır.
Meclis Başkanı da doğrudan doğruya veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır.
Ara verme veya tatil sırasında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde, öncelikle bu toplantıyı gerektiren konu görüşülmeden ara verme veya tatile devam edilemez.

• TBMM, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
• Meclis bir yasama yılında en çok 3 AY tatil yapabilir.
• Meclis tatildeyken aşağıdaki kişiler tarafından olağanüstü toplantıya çağrılabilir.
  • Cumhurbaşkanı,
  • Meclis Başkanı tarafından doğrudan,
  • Meclis üyelerinin 1/5’inin (120 mv) yazılı istemi üzerine, Meclis Başkanı tarafından.
• Ara verme veya tatil sırasında toplanan meclis, toplanma gerekçesi konuyu görüşmeden tatile veya ara vermeye devam edemez.
• TBMM Başkanı, 120 milletvekilinin toplantı talebine 7 GÜN içinde cevap vermelidir.

Başkanlık Divanı

Madde 94- Türkiye Büyük Millet Meclisinin Başkanlık Divanı, Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı, Başkanvekilleri, Kâtip Üyeler ve İdare Amirlerinden oluşur Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasî parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur. Siyasî parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkan adayları, Meclis üyeleri içinden,
Meclisin toplandığı günden itibaren beş gün içinde, Başkanlık Divanına bildirilir, Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır.
Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi, aday gösterme süresinin
bitiminden itibaren, beş gün içinde tamamlanır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanvekillerinin, Kâtip Üyelerinin ve İdare Amirlerinin adedi, seçim nisabı, oylama sayısı ve usulleri, Meclis İçtüzüğünde belirlenir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasî partinin veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetlerine; görevlerinin gereği olan haller dışında, Meclis tartışmalarına katılamazlar; Başkan ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamazlar.

• TBMM Başkanlık Divanı aşağıdaki unsurlardan oluşur:
  • Meclis Başkanı (1)
  • Başkanvekilleri (4)
  • Katip Üyeler (7)
  • İdare Amirleri (3)
• Başkanlık Divanı, siyasi parti gruplarının üyeleri oranında alınacak üyelerle oluşturulur.
• Başkanlık Divanı için bir yasama döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi 2 YIL, ikinci seçilenlerin görev süresi yasama döneminin sonuna kadardır.
• Meclis Başkanı Seçimi:
  • Siyasi parti grupları Başkanlık seçimlerinde aday gösteremez.
  • TBMM Başkan adayları, meclis üyeleri arasında gizli oyla seçilir.
  • Yeni seçilen Meclisin toplanmasından itibaren 5 GÜN içinde, Başkan adayları divana bildirilir.
  • Aday gösterme süresinin bitiminden itibaren 5 GÜN içinde seçim tamamlanır.
  • Başkanın seçimi dört turlu bir oylama ile gerçekleşir.
    • 1. Tur – Meclis üye tamsayısının 2/3’ü
    • 2. Tur – Meclis üye tamsayısının 2/3’ü
    • 3. Tur – Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu (301)
    • 4. Tur – Üçüncü oylamada en çok oy alan iki aday arasından, dördüncü turda en çok oyu alan seçilir.

İçtüzük, siyasî parti grupları ve kolluk işleri

Madde 95- Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür.
İçtüzük hükümleri, siyasî parti gruplarının, Meclisin bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak yolda düzenlenir. Siyasî parti grupları, en az yirmi üyeden meydana gelir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin bütün bina, tesis, eklenti ve arazisinde kolluk ve yönetim hizmetleri Meclis Başkanlığı eliyle düzenlenir ve yürütülür. Emniyet ve diğer kolluk hizmetleri için yeteri kadar kuvvet ilgili makamlarca Meclis Başkanlığına tahsis edilir.

• TBMM, çalışmalarını kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür. Bu yöntemsel bağımsızlık ilkesinin görünümüdür.
• Siyasi parti gruplarının üyeleri oranında Meclis faaliyetlerine katılmasını sağlayacak şekilde İçtüzük hükümleri düzenlenir.
• Siyasi parti grupları en az 20 üyeden meydana gelir.
• Meclisin bütün bina, tesis, arazisinde kolluk ve yönetim işleri Meclis Başkanlığınca yürütülür.
• Emniyet ve diğer kolluk hizmetleri için yeteri kadar kuvvet ilgili makamlarca Meclis Başkanlığına tahsis edilir.

Toplantı ve karar yeter sayısı

Madde 96- Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil
bütün işlerinde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasada başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye
tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

• TBMM, bütün işlerde üye tamsayısının en az üçte biri ile toplanır.
• Anayasa başka hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile toplanır.
• Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

Görüşmelerin açıklığı ve yayımlanması

Madde 97- Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki görüşmeler açıktır ve tutanak dergisinde tam olarak yayımlanır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzük hükümlerine göre kapalı oturumlar yapabilir, bu oturumlardaki görüşmelerin yayımı Türkiye Büyük Millet Meclisi kararına bağlıdır.
Meclisteki açık görüşmelerin, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başkaca bir karar alınmadıkça, her türlü vasıta ile yayımı serbesttir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgi edinme ve denetim yolları

Bilgi Edinme ve Denetim Yolları

Madde 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi; Meclis araştırması, genel görüşme, Meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır.
Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir.
Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.
Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında 106. maddenin beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir.
Yazılı soru, yazılı olarak en geç onbeş gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.
Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.

• TBMM, bilgi edinme ve denetimi çeşitli yollarla kullanır. Bunlar:
  • Meclis araştırması,
  • Meclis soruşturması,
  • Genel görüşme,
  • Yazılı soru.
• Yazılı Soru
  • Milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara cevaplamaları için yazılı soru sormasıdır.
  • Sözlü sorunun kaldırılmasıyla artık soru sadece yazılı olarak sorulabilir.
  • Yazılı olarak sorulan soru 15 GÜN içinde cevaplanmalıdır.
  • Yazılı soru önergesine belge eklenmez ve Başkanlığa verilir. Başkanlık ilgili kişilere soruyu gönderir.
  • Aşağıdaki hususlarda soru sorulmaz:
    • Kişisel yaşama ilişkin,
    • Başka kaynaktan kolayca öğrenilebilecek,
    • Danışma amacı niteliğinde olan,
    • Görülmekte olan dava hakkında mecliste yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin.
• Genel Görüşme
  • Toplumu veya devlet faaliyetlerini ilgilendiren konunun, TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir.
  • Genel görüşme açılıp açılmamasına işaretle oylama ile karar verilir.
  • Genel görüşme kararı alındıktan itibaren 48 saat geçmeden ve en fazla 7 gün içinde görüşülür.
  • Genel görüşme;
    • Siyasi parti grupları,
    • En az 20 milletvekili tarafından önerge ile istenebilir.
• Meclis Araştırması
  • Belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemedir.
  • Meclis araştırması,
    • Siyasi parti grupları,
    • En az 20 milletvekili tarafından önerge ile istenebilir.
  • Meclis araştırması açılması kararı alındıktan sonra geçici bir komisyon kurulur. Komisyon 3 AY içinde araştırmasını bitirir. Bitirmemesi halinde 1 AY kesin süre verilir.
  • Süre bitiminden itibaren 15 gün içinde görüşme açılır.
  • Aşağıdaki konular araştırma kapsamı dışındadır:
    • Ticaret sırları,
    • Devlet sırları.
• Meclis Soruşturması
  • Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlar için yapılan görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla açılabilen soruşturmadır.
  • Anayasanın Yürütme kısmında düzenlenmiştir.
  • Meclis soruşturmasında aranan çoğunluklar şunlardır.
    • Soruşturma açılmasının istenmesi – üye tamsayısının salt çoğunluğu / 301 milletvekili
    • Soruşturma açılmasına karar verilmesi – üye tamsayısının 3/5 çoğunluğu / 360 milletvekili
    • Yüce divana sevk – üye tamsayısının 2/3 çoğunluğu – 400 milletvekili
  • Soruşturma açılmasına karar verilmesinden sonra meclisteki siyasi parti gruplarının üyeleri oranında, her aday için üç katı sayıda gösterecekleri adaylar arasından komisyona ad çekme usulü ile komisyon oluşturulur.
  • Komisyon 15 kişiden oluşur.
  • Komisyon 2 AY içinde soruşturmasını tamamlar. Tamamlayamadığı takdirde 1 AY kesin süre verilir.
  • Soruşturma raporu Meclis Başkanlığına verildikten sonra 10 GÜN içinde milletvekillerine dağıtılır. Dağıtımdan itibaren 10 GÜN içinde görüşülür.
  • Yüce Divana sevk edildikten sonra yargılama 3 AY içinde tamamlanır. Yargılama süresi içinde tamamlanamazsa bir defalığına 3 AY kesin süre verilir.
  • Yüce Divan yargılaması sonucu seçilmeye engel suçtan mahkum edilen Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın görevi sona erer.
  • Yüce Divan kararlarına karşı 15 GÜN içinde Anayasa Mahkemesi Genel Kuruluna yeniden inceleme başvurusu yapılabilir.
  • Anayasa Mahkemesi Genel Kurulunun vereceği kararlar kesindir.

Gensoru

Madde 99- (Mülga: 16/4/2017-6771/16 md.)

Meclis soruşturması

Madde 100- (Mülga: 16/4/2017-6771/16 md.)