Dava Şartları

Yayınlanma: 16 Aralık 2018Son Güncellenme: 18 Ocak 2022
Dava Şartları

Konu Özeti

Davaların açılabilmesi ve ilerleyebilmesi için bazı dava şartlarının varlığına bazılarının ise yokluğuna gerek vardır. Dava şartları üç başlıkta toparlanabilir. Bunlar; taraflara ilişkin şartlar, mahkemeye ilişkin şartlar, dava konusuna göre şartlar. Mevzuatta bazı davalar için özel dava şartları da vardır.

Bu konuda
  • Dava şartları kavramını
  • Dava şartlarının sınıflandırılmasını
  • Dava şartlarının neler olduğunu
  • Özel dava şartlarını
öğreneceksiniz.
  1. Hakkı ihlal edilen veya tehlikeye sokulan kişilerin, yeniden tartışma konusu yapılmayacak şekilde be geleceğe dönük olarak, bu ihlal veya tehlikenin bertaraf edilmesi için mahkemeden koruma talep edilmesi dava olarak nitelendirilir.
  2. Türk hukukunda iki taraflı dava sistemi kabul edilmiştir. Davacı ve davalı olmak üzere iki taraf üzerinden dava yürütülür.
  3. Davacı – Mahkemeden hukuki koruma talep eden, dava açan kimse
  4. Davalı – Kendisine karşı dava açılan kimse

NOT:Çekişmesiz yargıda taraf değil ilgili kavramı kullanılır. Keza geçici hukuki korumalar da da talep eden karşı taraf ifadeleri kullanılır.

DAVA ŞARTLARI

  1. Davanın açılması ve karara bağlanabilmesi için bazı dava şartlarının varlığına bazılarının ise yokluğuna ihtiyaç vardır.
  2. Hakim dava şartlarının varlığına veya yokluğunu kendiliğinden inceler.
  3. Dava şartları kendi içinde genel dava şartları ve özel dava şartları olarak ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır.
  4. Genel dava şartları da kendi içinde üçlü bir ayrıma gidilerek mahkemeye ilişkin dava şartları, taraflara ilişkin dava şartları ve dava konusu şeye ilişkin dava şartları olarak sınıflandırılır.

Reklam

GENEL DAVA ŞARTLARI

MAHKEMEYE İLİŞKİN DAVA ŞARTLARI

a. Yargı Yetkisi: Yargı Yetkisi, egemenlikle bağlantılı olarak ülke, kişi ve uyuşmazlık konusu ile sınırlıdır. Türk yargısının yetkisi ülkenin hakimiyet alanında geçerlidir, yabancı ülkelerde Türk yargısı yetkili değildir.

  • Türk yargısına tabi olmayan kişiler, şeyler hakkında açılan davalarda dava şartı eksikliğinden dava reddedilir.
  • Kural olarak yerli yabancı her gerçek veya tüzel kişi Türk mahkemelerinde davacı veya davalı olabilir. Ancak yabancı devletlerin egemenlik ilişkilerine ilişkin işlerde ve diplomatik temsilcilerin milletlerarası hukuktan kaynaklanan yargı muafiyetleri bulunabilir.
  • Egemenlik işlerinden kaynaklanan muafiyet tamdır. Özel hukuk ilişkilerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda ise muafiyet söz konusu değildir.
  • Diplomatik temsilcilerin ceza alanında muafiyetleri tamdır, özel hukuk ilişkilerinde ise bazı işlerinden dolayı Türk mahkemelerinde onlara karşı dava açılabilir.

b. Yargı Yolu:  Adli yargıda bir davanın görülmesi için, davanın bu yargı yoluna giren bir dava olması gerekir. Her mahkeme ancak kendi yargı yoluna giren dava ve işlere bakabilir.

c. Görev:Görevsiz mahkemede açılacak dava, dava şartından reddedilecektir. Ancak görevsizlik kararından sonra, süresi içinde ( iki hafta içinde) görevli mahkemeye başvurularak davaya devam edilir.

d. Kesin Yetki:Kural olarak yetki hususu dava şartı değildir. Yetki ilk itiraz sebebidir. Mahkeme yetkiyi kendiliğinden dikkate almaz. Ancak kesin yetki durumunda davanın yetkili mahkemede açılması dava şartıdır. Kesin yetkiyi hakim kendiliğinden gözetir.

Reklam

KANUN

  • MADDE 114- (1) Dava şartları şunlardır:
    • a) Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması.
    • b) Yargı yolunun caiz olması.
    • c) Mahkemenin görevli olması.
    • ç) Yetkinin kesin olduğu hallerde, mahkemenin yetkili bulunması.

TARAFLARA İLİŞKİN DAVA ŞARTLARI

a. İki Tarafın Bulunması:Davadan söz edebilmek için iki tarafın bulunması gerekir. Karşılıklı uyuşmazlık var olmalıdır.

b. Dava ve Taraf Ehliyeti:Taraflar ileri sürmese bile mahkeme kendiliğinden tarafların dava ehliyetine sahip olup olmadığını inceleyip bu konuda karar verir.  Dava ehliyetine sahip olmayanların, kanuni temsilcilerinin gerekli nitelikleri taşıdığı takdirde temsil etmeleri gerekir.

Dava taraflarının taraf ehliyetine sahip olması da dava şartıdır.

c. Davaya Vekalet Ehliyeti – Geçerli Vekaletname:Davayı davacı veya davalı yerine vekil takip ediyorsa, vekilin geçerli bir vekalet ehliyeti ve geçerli vekaletnameyi mahkemeye sunmalıdır.

Reklam

d. Davayı Takip Yetkisi: Tarafların gerekli usul işlemlerini yapabilmesi ve davayı taraf olarak yürütebilmeleri için davayı takip yetkisine sahip olmaları gerekir.

KANUN

  • MADDE 114/1 – 
    • d) Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hallerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması.
    • e) Dava takip yetkisine sahip olunması.
    • f) Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekalet ehliyetine sahip olması
      ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekaletnamesinin bulunması.

DAVA KONUSU ŞEYE İLİŞKİN

a. Davacının Gider Avansı Yatırması:Davacı yargılama harçları ile belirlenmiş gider avansını, dava açılan mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Gider avansı, her yıl Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan gider avansı tarifesine göre yatırılacaktır.

  • Davanın başında bu avans yatırılmalıdır. Dava şartıdır.
  • Gider avansı yatırılmadan, ihmal ile davaya başlanmış ise, ön inceleme aşamasında hakim, davacıya gider avansını yatırmak için 2 HAFTALIK KESİN SÜRE verir. Süre içinde avans yatırılmazsa dava, dava şartı eksikliğinden reddedilir.
  • Adli yardımdan yararlanan davacının gider avansı ödeme zorunluluğu da olmayacağı için, bu dava şartı aranmaz.
  • Davacının adli yardım talebi kabul edilmezse, davacıya süre verilir ve bu süre içinde gider avansını yatırması istenir.

b. Teminata İlişkin Kararın Yerine Getirilmesi: Davalı tarafın muhtemel yargılama giderlerini karşılamak üzere, davacının mahkeme tarafından belirlenecek olan teminatı göstermesi gerekir.

Reklam

c. Davanın Derdest Olmaması:Tarafları, dava sebebi, dava konusu aynı olan başka bir dava açılması halinde ikinci davada bu durum resen veya tarafların talebi üzerine dikkate alınır ve dava şartı yokluğundan esasa girilmeden dava reddedilir.

d. Kesin Hüküm Bulunmaması:Olumsuz dava şartlarından biridir. Dava konusu hakkında kesin hüküm bulunuyorsa, aynı konuda, aynı taraflar arasında, aynı dava sebebine dayanarak yeni bir dava açılamaz.

e. Hukuki Yarar: Hukuki koruma ihtiyacı içinde olmayan kimsenin mahkemeye başvurmasında hukuki yararı yoktur.

  • Hukuki yarar mahkemeye yönelik her talepte bulunmalıdır. Dava açmaktaki yarar, hukuk düzenince kabul edilmiş meşru bir yarar olmalıdır. Bu yarar dava açanla ilgili, dava açıldığı sırada olmalıdır.
  • Hukuki koruma ihtiyacı olmadan sadece ekonomik ve ideal yarar hukuki yarar olarak kabul edilmez. Mahkeme kararına ihtiyaç yoksa hukuki yararın varlığından da söz edilmez. Şüpheli ya da ileride ortaya çıkacak belirsiz bir yararda hukuki yarar olarak kabul edilmez.
  • Hukuki yarar dava açıldığında var olmalıdır. Hukuki yarar mevcut değilse bundan dolayı dava usulden reddedilmelidir. Ret kararı nihaidir ve bu karara karşı temyize başvurulabilir. Hukuki yarar eksikliği dava esnasında tamamlanamaz.
  • Hukuki yarar eksikliği süre verilerek giderilebilecek bir dava şartı değildir. Süre verilerek talep sonucunu hukuki yararı olan bir talep sonucuna dönüştürmesi beklenmemelidir.Talep sonucunun değiştirilmesi iddianın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağına girer.
  • Dava açıldığı anda mevcut olmayan bir hukuki yarar dava sırasında tamamlanırsa dava reddedilmemeli ve esastan incelenmeye geçilmelidir.

KANUN

  • MADDE 114/1 – 
    • g) Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması.
    • ğ) Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi.
    • h) Davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması.
    • ı) Aynı davanın, daha önceden açılmış ve halen görülmekte olmaması.
    • i) Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.

Reklam

ÖZEL DAVA ŞARTLARI

  • Bazı davalarda söz konusu olan şartlardır.
  • Mesela İİK’ya göre iptal davası açabilmek için davacının elinde aciz vesikası bulunmalıdır.
  • Bunun gibi yine borçtan kurtulma davası açabilmek için davacının %15 oranında teminat göstermesi gerekir.

KANUN

  • MADDE 114/2 – (2) Diğer kanunlarda yer alan dava şartlarına ilişkin hükümler saklıdır.

DAVA ŞARTLARININ İNCELENMESİ

  1. Dava şartlarının bulunması dava esasının incelenmesi için gerekli olduğu için davada başından sonuna karar var olmalıdır. Bundan dolayı ön inceleme aşamasında ilk olarak dava şartları incelenecektir. Hakim dava şartlarının varlığını veya yokluğunu re’sen inceler.
  2. Dava şartlarının bir çoğu aynı zamanda birer yargılama şartıdır.
  3. Davanın açıldığı anda var olan dava şartı, daha sonra ortadan kalkıyorsa, dava, dava şartı yokluğundan usulden reddedilmelidir. Dava açılırken dava şartı eksik olmasına rağmen, dikkatsizlik sonucu davaya başlanmış ve eksik dava şartı bu aşamada tamamlanmışsa, başlangıçtaki eksiklikten dolayı dava reddedilmez ve esas hakkında dava görülür, hüküm verilir.
  4. Dava şartları her durumda nihai karar anında tam olması gerekir.
  5. Karar verildikten sonra, başta eksik olan dava şartının tamamlanmış olması, dava şartı eksikliğine dayanan ret kararının onanmasını gerektirir. Dava şartı eksikliğinden dolayı ilk derece mahkemesinin davanın reddine ilişkin kararı Yargıtay tarafından bozulmamalıdır.
  6. Davanın her aşamasında hakim bu şartları kendiliğinden incelemelidir. Taraflarda bunu her aşamada ileri sürebilir. Bu konuda iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağı uygulanmaz.
  7. Eksik olan bir dava şartı, belirli bir süre verilerek giderilebilecek nitelikteyse, mahkeme eksik dava şartının giderilmesi için kesin süre vermek zorundadır. Bu sürede eksiklik giderilmezse dava şartı yokluğundan dava reddedilmelidir.
  8. Bir dava şartının yokluğu diğerlerinin incelenmesini gereksiz kılıyorsa, o şart önce incelenmelidir. Bundan dolayı belirli bir sıraya koymak gerekirse;
    • -Birinci sırada mahkemeye ilişkin dava şartları
    • -İkinci sırada taraflara ilişkin dava şartları
    • -Üçüncü sırada dava konusuna ilişkin dava şartları incelenmelidir.

KANUN

  1. MADDE 115-
  2. (1) Mahkeme, dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır. Taraflar da dava şartı noksanlığını her zaman ileri sürebilirler.
  3. (2) Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder.
  4. (3) Dava şartı noksanlığı, mahkemece, davanın esasına girilmesinden önce fark edilmemiş, taraflarca ileri sürülmemiş ve fakat hüküm anında bu noksanlık giderilmişse, başlangıçtaki dava şartı noksanlığından ötürü, dava usulden reddedilemez.

Reklam

Benzer İçerikler
Zümre Sistemi
Medeni Hukuk

Zümre Sistemi

Türk hukukunda mirasçılık sistemi olarak zümre sistemi belirlenmiştir. Zümre sistemine göre herhangi...

İçeriğe Git>
Yargılamanın Yenilenmesi
Medeni Usul Hukuku

Yargılamanın Yenilenmesi

Kanun yolları içinde olağanüstü kanun yolu olarak sadece Yargılamanın Yenilenmesi usulü düzenlenmişt...

İçeriğe Git>
Tasfiye İşlemi ve Alacaklılar Toplantısı
İcra İflas Hukuku

Tasfiye İşlemi ve Alacaklılar Toplantısı

İflas masasının oluşmasından sonra gerekli işlemler yapılarak malların tespiti ve muhafazası sağlanı...

İçeriğe Git>
Hak Kavramı
Medeni Hukuk

Hak Kavramı

Hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi veren menfaate hak denir. Hak kavramını...

İçeriğe Git>
Davanın Kabulü
Medeni Usul Hukuku

Davanın Kabulü

Hüküm yerine geçen taraf işlemlerinden olan kabul tek taraflı usuli bir işlemdir. Hüküm kesinleşene...

İçeriğe Git>
Tasarrufun İptali – İcra Suçları
İcra İflas Hukuku

Tasarrufun İptali – İcra Suçları

Cebri icra hukuku kapsamında önemli bir yer tutan tasarrufun iptali ve icra suçları aynı yazıda ele...

İçeriğe Git>
Copyright © 2023 Bikifi
Instagram Logo
Twitter Logo
Facebook Logo