İyiniyet Kavramı

Yayınlanma: 01 Mayıs 2020Son Güncellenme: 09 Temmuz 2021
İyiniyet Kavramı

Konu Özeti

Doktrinde iyiniyet, hakkın doğumuna engel olan bir durumun olayda varlığı veya hakkın doğumu için gerekli unsurlardan birinin yokluğu konusunda kişideki mazur görülebilen bilgisizlik veya yanlış bilgi olarak açıklanır. İyiniyet subjektif olarak dürüst davranmayı gerektirir.

Bu konuda
  • İyiniyet kavramını
  • İyiniyetin korunduğu hallerin neler olduğunu
  • İyiniyetin korunmadığı hallerin neler olduğunu
öğreneceksiniz.

İyiniyet Kavramı

  • Doktrinde iyiniyet, hakkın doğumuna engel olan bir durumun olayda varlığı veya hakkın doğumu için gerekli unsurlardan birinin yokluğu konusunda kişideki mazur görülebilen bilgisizlik veya yanlış bilgi olarak açıklanır.
  • Subjektif iyiniyetin temelinde, namuslu, doğru dürüst davranmak yer alır. Bir kimse, bir hakkı kazanmasına ait engeli bile bile hareket etmişse, doğruluk içinde hareket etmiş kabul edilmez ve iyiniyetli değildir. Bu durumda iyiniyetli olmayan kişi korunmaz.
  • İyiniyet, kişinin, hukuki sonucun meydana gelmesinde buna ait engeli bilmemesi veya bilmesi gerekeni bilmemesi olarak kendini gösterebilir.
  • İyiniyet, hakların kullanılması ve borçların ifasında bir davranış kuralı olarak objektif, bir kimsenin bir hukuki sonucun gerçekleşmesine engel teşkil eden durumun farkında olmaksızın hareket etmiş olması bakımından subjektif nitelik kazanır.
    • Madde 3- Kanunun iyiniyete hukukî bir sonuç bağladığı durumlarda, asıl olan iyiniyetin varlığıdır. Ancak, durumun gereklerine göre kendisinden beklenen özeni göstermeyen kimse iyiniyet iddiasında bulunamaz.
  • Madde 3’e göre iyiniyet, durumun gerektirdiği tüm özeni gösterdiği halde, bir hakkın kazanılmasına veya bir hukuki sonucun gerçekleşmesine ilişkin bir engelin farkında olmamak şeklinde açıklanabilir.

Uygulanması

  • İyiniyet, kişinin, iyiniyetli olmaması halinde karşılaşacağı bazı hukuki sonuçlardan korunmasını sağlar.
  • İyiniyet bazı durumlarda kişiyi tam korurken bazı durumlarda ise kısmen korur. Bununla beraber iyiniyetin koruyucu etkisi bazı durumlarda da sürenin geçmesi ile gerçekleşir.
  • İyiniyetin korunmasındaki amaç kamu yararıdır. Kamu yararı ile birlikte iş hayatında güvenin sağlanması, işlem güvenliği de iyiniyetin korunmasını gerektirebilir.
  • İyiniyetin hangi hallerde korunacağı kanunda belirtilmiştir. Hakım hukuk yaratarak veya takdir yetkisini kullanarak iyiniyetle ilgili yeni bir uygulama alanı yaratamaz.
  • İyiniyetin korunduğu ve korunmadığı haller Kanunda değişik yerlerde geçmiştir. Buna göre;
    • Kanun ayırtım gücü olmayan ve ayırtım gücü olup da küçük ve kısıtlı kimseyi her zaman korumuştur.
    • Para ve hamile yazılı senetler dışında malikin elinden rızası dışında çıkan bir malda iyiniyetle ayni hak kazanımı korunmaz. Ancak iyiniyetli kimse kazandırıcı zamanaşımı ile mülkiyeti kazanabilir.
    • Kanunen ilanı zorunlu durumları hiç kimse bilmediğini ileri süremez.
    • Açıklı ilkesi ile tutulan sicillerin varlığı halinde iyiniyet iddiası dinlenmez.
    • İyiniyet araştırması gereken durumda araştırılmaması hallerinde de iyiniyet korunmaz. Gerekli özeni göstermeyen kimse iyiniyet iddiasında bulunamaz.

İyiniyetin Aranacağı Kişi ve Zaman

  • İyiniyet, kanunun iyiniyetli olması halinde koruyacağı kişide aranır.
  • Temsil halinde, hem temsil olunan hem de temsilci iyi niyetli olmalıdır.
  • Tüzel kişilerde iyiniyet, o tüzel kişiyi temsile yetkili organı oluşturan kişilerde aranır.
  • Tüzel kişiliğe sahip olmayan topluluklarda, toplulukta bulunan kişilerin tamamının iyiniyetli olması gerekir.
  • İyiniyetin koruyucuğundan yararlanmak için bazı durumlarda iyiniyetin belirli zaman devam etmesi gerekir, bazı durumlarda ise işlemin yapıldığı mevcut zaman içinde bulunması yeterlidir.
  • Gerekli zaman içinde iyiniyet mevcut olduktan sonra ve işlem sonuçlandıktan sonra artık iyiniyetin devamı aranmaz.
  • İyiniyete ilişkin engelin hukuki sonuç gerçekleştikten sonra öğrenilmesi hukuki sonucu etkilemez. Bu duruma mala fides superveniens non nocet (sonradan gelen kötüniyet zarar vermez) denir.

Reklam

İyiniyetin Sonuçları

İyiniyetin Tam Korunduğu Haller

  • İyiniyetin tam korunduğu hallerde, kanun koyucu doğması gereken hakkın doğduğunu kabul etmiştir. Malı edinen kimse iyiniyetli olduğu anda hakkı kazanır. Bu duruma tam koruma denir.
  • Menkul bir mal üzerinde, emin sıfatı ile zilyedinden iyiniyetle mülkiyet veya ayni hak kazanan üçüncü kişilerin bu hakları aynen korunur.
  • Kendisine ilan yoluyla temsil yetkisi verilen temsilcinin, temsil yetkisi geri alınmak isteniyorsa bunun da ilanı gerekir. Temsil yetkisinin geri alınması kararı ilan edilene kadar, temsilcinin iyi niyetli üçüncü kişilerle yaptığı işlemlere karşı, temsil veren iyi niyetli üçüncü kişiye başvuramaz.
  • Alacağın temliki halinde alacaklı borçlunun iznini almadan alacağını devredebilir. Bu durumda iyiniyetli borçlu, borcunu eski alacaklıya ifa ederse borcu sona erer.
  • Para veya hamile yazılı senetlerin malik olmayan kimseden iyiniyetle iktisap eden üçüncü kişinin iyiniyeti korunur.

İyiniyetin Kısmen Korunduğu Haller

  • Tam ehliyetli olmayan kimseden mal satın alan iyiniyetli üçüncü kişinin iyiniyeti korunmaz. İyiniyetli üçüncü kişi aldığı malı iade etmek zorundadır ancak kendi hakimiyetinde bulunduğu dönemde elde ettiği semereleri tazmin etmeyebilir.
  • Malikinin elinden rızası dışında çıkmış menkul bir malı kazanan kimse iyiniyetli olsa dahi malı iktisap edemez. Malik 5 yıl içinde taşınır davası açarak malın iadesini talep edebilir. Menkul malı, pazardan ya da açık artırmadan veya benzeri eşyaların satıldığı yerden iyiniyetle kazanan kişi, taşınırın geri verilmesi istendiği zaman, o taşınırı aldığı zamanki ödediği bedeli isteyebilir. Bedel verilmedikçe malı geri vermez. (Alıkoyma Hakkı) Ancak iyiniyetli üçüncü kişi malı doğrudan üçüncü kişiden almışsa malik olamaz ve herhangi bir talepte de bulunamaz.

Taşınır Mallarda Zamanaşımı ile Mülkiyet Kazanılmasında İyiniyet

  • Sahibinin elinden rızası dışında çıkan taşınır bir malı, iyiniyetli olarak 5 yıl boyunca, kesintisiz ve çekişmesiz, malik sıfatıyla elinde bulunduran kimse onun mülkiyetini kazanır.
  • Zilyetlik kesintiye uğramış olsa da 1 yıl içinde tekrar ele geçirilmesi halinde zamanaşımı kesintiye uğramış sayılmaz.

Taşınmaz Mallarda Zamanaşımı ile Mülkiyet Kazanılmasında İyiniyet

  • Adına yolsuz tescil bulunan kimse taşınmaz üzerindeki zilyetliğini davasız aralıksız 10 yıl süre ile iyiniyetli sürdürürse, 10 yılın sonunda taşınmazın mülkiyetini kazanır. (Madde 712)

Sicile Güvenerek Kazanma

  • Kanunun Tapu Sicili başlığı altında yer alan hükme göre, bir kimsenin iyiniyetle, bu kayıtlara güvenerek mülkiyet veya başka bir ayni hak kazanımı korunur. (Madde 1023)

İspatı

  • İyiniyet kanunda adi karine olarak düzenlenmiştir.
  • İyiniyetli durumdan faydalanarak hak kazanmak isteyen kişi, iyiniyetini ispat etmek zorunda değildir. Aksine karşı taraf bu kişinin kötü niyetini ispatlamalıdır.
    • Madde 3/1 – Kanunun iyiniyete hukukî bir sonuç bağladığı durumlarda, asıl olan iyiniyetin varlığıdır.

Reklam

Benzer İçerikler
Sözleşmenin Şekli
Borçlar Hukuku

Sözleşmenin Şekli

Taraflar arasında yapılacak sözleşmelerde kural olarak şekil serbestisi ilkesi benimsenmiştir. İspat...

İçeriğe Git>
Hak Kavramı
Medeni Hukuk

Hak Kavramı

Hukuken korunan ve sahibine bu korumadan yararlanma yetkisi veren menfaate hak denir. Hak kavramını...

İçeriğe Git>
Tasarrufun İptali – İcra Suçları
İcra İflas Hukuku

Tasarrufun İptali – İcra Suçları

Cebri icra hukuku kapsamında önemli bir yer tutan tasarrufun iptali ve icra suçları aynı yazıda ele...

İçeriğe Git>
Tasfiye İşlemi ve Alacaklılar Toplantısı
İcra İflas Hukuku

Tasfiye İşlemi ve Alacaklılar Toplantısı

İflas masasının oluşmasından sonra gerekli işlemler yapılarak malların tespiti ve muhafazası sağlanı...

İçeriğe Git>
Hukuki İşlemlerde Hükümsüzlük
Borçlar Hukuku

Hukuki İşlemlerde Hükümsüzlük

Kesin hükümsüzlük durumunda sözleşmelerin tamamen hükümsüz olacağı sonradan yapılacak onay veya rıza...

İçeriğe Git>
Haczin Etkisi ve Kalkması
İcra İflas Hukuku

Haczin Etkisi ve Kalkması

Haciz işlemi ile taraflar ve üçüncü kişiler bakımından bazı farklılıklar meydana gelebilir. Bu yazım...

İçeriğe Git>
Copyright © 2023 Bikifi
Instagram Logo
Twitter Logo
Facebook Logo