Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takip

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip kanunda 167-176 maddeleri arasında düzenlenmiştir. 

Kambiyo senedi ile kastedilen TTK’da düzenlenmiş olan çek, poliçe ve bonodur. Alacaklı elinde bunlardan biri veya kambiyo senedi vasfına haiz senet varsa kambiyo senedi ile haciz takibi yapabilir. Bu senetlerden biri yoksa, senedin kambiyo senedi vasfı yoksa veya takip yetkisi yoksa bu yola başvurulamaz.

Ayrıca rehinle temin edilmiş alacaklar içinde önce rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurulması kuralı burada da geçerlidir.

• Madde 167 – Alacağı çek, poliçe veya emre muharrer senede müstenit olan alacaklı, alacak rehinle temin edilmiş olsa bile, bu bölümdeki hususi usullere göre haciz yolu ile veya borçlu iflasa tabi şahıslardan ise iflas yolu ile takipte bulunabilir.
  Alacaklı, takip talebinde 58 inci maddedeki hususlardan başka iflasa tabi borçlusu aleyhine haciz ve iflas yollarından hangisini istediğini bildirmeye ve takip talebine kambiyo senedinin aslını ve borçlu adedi kadar tasdikli örneğini eklemeye mecburdur.

Takip Talebi

• Alacaklının yetkili hamil ve borçlunun da kambiyo senedinin borçlusu olması gerekir. Yetkili hamil kendisinden önce gelen senet borçlularına karşı takip yapabilir.
• Senet borçluları alacaklıya karşı müteselsilen sorumlu olduğu için alacaklı aynı takip talebinde birlikte takip yapması mümkündür.
• Senet borçluları bu durumda ihtiyari takip arkadaşı durumundadırlar.
• Alacaklı, müracaat borçlularından, senet bedelini, temerrüt faizi, protesto ve ihbarname giderlerini, komisyon ücretini, çek tazminatını talep edebilir. Ancak çek tazminatını sadece düzenleyenden talep edebilir.
• Takip talebine senedin cinsi, tarihi ve numarası yazılmalı ve kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna başvurulduğu belirtilmelidir.
• Kambiyo senedinin aslını ve borçlu sayısı kadar onaylı örneği de takip edilebilir. (Bononun fotokopisiyle de takip yapılabilir.)
• Borçluya karşı talepte bulunabilmesi için ödememe protestosu çekmesi gereken hallerde kambiyo senedi ile birlikte protesto da takibe eklenmelidir.
• Alacaklı kambiyo senedinin aslını çeklerden ödeme halinde çekin onaylı fotokopisini eklemesi gereken durumlarda da protesto evrakını icra dairesine vermez veya en azından itiraz ve şikayet süresi olan 5 gün dolmadan geri alırsa borçlu 7 gün içinde şikayet yoluyla ödeme emrinin iptalini isteyebilir.
• Eksiklik giderildikten sonra sadece ödeme emri tekrar gösterilir.
• İcra müdürü takip talebi ile birlikte aşağıdaki unsurları da incelemelidir:
  • Senedin kambiyo senedi olup olmadığı,
  • Takipte bulunan alacaklının bu yola başvurma hakkının bulunup bulunmadığını,
  • Senedin vadesinin gelip gelmediğini.
• Alacaklı kambiyo senetlerine özgü ödeme emri gönderilmemesini isterse icra müdürü bu talebi yerine getirmelidir. Aksi halde süresiz şikayet hakkı vardır. Beş gün içinde şikayet yoluna başvurulabilirken, vadesi gelmeyen senede dayanarak takip yapılırsa şikayet süresi 7 GÜNDÜR.
• Düzenleme tarihinden önce çek karşılıksız olsa bile takip yapılamaz.
• 31.12.2020 TARİHİNE KADAR ÜZERİNDE YAZILI DÜZENLEME TARİHİNDEN ÖNCE, ÇEKİN EDİNMEK İÇİN MUHATAP BANKAYA İBRAZI GEÇERSİZDİR.

Ödeme Emri

• Borçluya kambiyo senetlerine özgü haciz yoluna ilişkin ödeme emrinin icra dairesi gönderir.
• Ödeme emrinde takip talebindeki kayıtlarla ile birlikte ihtar kısmı da yer alır.
  • Borçlunun borcu ve takip masraflarını 10 GÜN içinde ödemesi,
  • Takip dayanağı olan kambiyo senedi, niteliğine uygun değilse 5 GÜN içinde icra mahkemesine şikayet yoluna başvurulması,
  • Borçlunun takip dayanağı olan senet altındaki imzanın kendisine ait olamadığını iddia ediyorsa, ayrıca ve açıkça 5 GÜN içinde dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi aksi halde imzayı kabul etmiş sayılacağı ve imzayı haksız yere inkar etmişse, alacağın %10’u oranında para cezasına çarptırılacağı ve icra mahkemesinin itirazın kabulüne dair karar getirmediği takdirde takibe devam edileceği,
  • Borçlunun borçlu olmadığı veya borcun itfa, imhal veya zamanaşımına uğradığına dair veya icra dairesinin yetkisine ilişkin itirazı varsa bunu da nedenleriyle birlikte 5 GÜN içinde dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi, mahkemeden de itirazın kabulüne dair bir karar getirmesi gerektiği aksi halde takibe devam edileceği,
  • İtiraz edilmez ve borç ödenmez ise 10 GÜN içinde, itiraz edilir ancak reddedilirse 3 GÜN içinde mal beyanında bulunması, mal beyanında bulunmazsa hapisle tazyik olacağı, gerçeğe aykırı beyanda bulunursa hapisle cezalandırılacağı bildirilir.
• Birden fazla borçluya karşı takip yapılmışsa ödeme emri her bir borçluya ayrı ayrı gönderilmelidir.
• Madde 168 – İcra memuru senedin kambiyo senedi olduğunu ve vadesinin geldiğini görürse, borçluya senet sureti ile birlikte hemen bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrine şunlar yazılır:
  • 1. Alacaklının veya vekilinin banka hesap numarası hariç olmak üzere, takip talebine yazılması lazım gelen kayıtlar,
  • 2. Borcun ve takip masraflarının on gün içinde ödeme emrinde yazılı olan icra dairesine ait banka hesabına ödenmesi ihtarı,
  • 3. Takibin müstenidi olan senet kambiyo senedi vasfını haiz değilse, beş gün içinde icra mahkemesine şikayet etmesi lüzumu,
  • 4.Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi takdirde kambiyo senedindeki imzanın bu fasıl gereğince yapılacak icra takibinde kendisinden sadır sayılacağı ve imzasını haksız yere inkar ederse sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkum edileceği ve icra mahkemesin den itirazının kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
  • 5. Borçlu olmadığı veya borcun itfa edildiği veya mehil verildiği veya alacağın zaman aşımına uğradığı veya yetki itirazını sebepleri ile birlikte beş gün içinde icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek icra mahkemesinden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.
  • 6. İtiraz edilmediği ve borç ödenmediği takdirde on gün içinde 74 üncü maddeye, itiraz edilip de reddedildiği takdirde ise üç gün içinde 75 inci maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik edileceği, mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarı. 60’ıncı maddenin son iki fıkrası burada da tatbik olunur.

Ödeme Emrine İtiraz

• Ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 GÜN içinde dilekçe ile icra mahkemesine başvurarak itirazını yapabilir. Borca itirazda borçlu ayrıca itiraz sebeplerini de belirtmelidir.
• İtiraz dava değildir.
• Borca ve imzaya itiraz sadece satışı durdurabilir. İtiraz kural olarak satış hariç takibi durdurmaz. Ancak adi senetteki inkar hakkında karar verilinceye kadar senedin hiçbir işleme tabi tutulamayacağı hükmü dikkate alınmalıdır. (HMK madde 209)
  • Madde 169 – Borçlu, 168 inci maddenin 5 numaralı bendine göre borca karşı yapacağı itirazını bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirir. Bu itiraz satıştan başka icra takip muamelelerini durdurmaz.
• Mahkeme itirazın ciddi olduğunu düşünürse, esas kararını verinceye kadar, geçici koruma niteliğinde olan takibin geçici durdurulmasına karar verebilir.
  • Madde 170 – Borçlu,168 inci maddenin 4 numaralı bendine göre kambiyo senedindeki imzanın kendisine ait olmadığı yolundaki itirazını bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirir. Bu itiraz satıştan başka icra takip muamelelerini durdurmaz.
• Borçlu imzaya itirazını ayrıca ve açıkça bildirmelidir. Aksi takdirde imzayı kabul etmiş sayılır. İmzaya itiraz sonucu durdurma kararı alacaklıya tebliğ edilmeden verilemez.
  • Madde 170/2 – İcra mahkemesi duruşmadan önce yapacağı incelemede,borçlunun itiraz dilekçesi kapsamından veya eklediği belgelerden edindiği kanaata göre itirazı ciddi görmesi halinde alacaklıya tebliğe gerek görmeden itirazla ilgili kararına kadar icra takibinin geçici olarak durdurulmasına evrak üzerinde karar verebilir.
• İmzanın borçluya ait olmadığı yönündeki itirazın kabulü kararı ile takip durur.
  • Madde 170/3 – İcra mahkemesi, 68/a maddesinin dördüncü fıkrasına göre yapacağı inceleme sonunda, inkâr edilen imzanın borçluya ait olmadığına kanaat getirirse itirazın kabulüne karar verir. İtirazın kabulü kararı ile takip durur. Alacaklının genel hükümlere göre dava açma hakkı saklıdır.
• Alacaklı kötü niyetle veya ağır kusurla senedi takibe koymuşsa, alacağın %20’sinden az olmamak üzere tazminata ve %10 oranında para cezasına mahkum edilir. Alacaklı genel mahkemelerde dava açmışsa tahsilat dava sonuna ertelenir.
  • Madde 170/4 – İcra mahkemesi, itirazın kabulüne karar vermesi hâlinde, senedi takibe koymada kötü niyeti veya ağır kusuru bulunduğu takdirde alacaklıyı senede dayanan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere tazminata ve alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkûm eder. Alacaklı genel mahkemede dava açarsa, para cezasının tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve bu davayı kazanırsa hakkında verilmiş olan para cezası kalkar.
• İtirazın reddi halinde ise takip ilerlemeye devam eder. Borçlu üzerine düşenleri yapmalıdır. Ayrıca takibin geçici durdurulmasına karar verilmişse, borçlu, alacağın %20’sinden aşağı olmamak üzere inkar tazminatına ve %10 oranında para cezasına mahkum edilir.
  • Madde 170/3 – İnkâr edilen imzanın borçluya ait olduğu anlaşılırsa ve itiraz ile birlikte takip ikinci fıkraya göre durdurulmuşsa, borçlu sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere inkâr tazminatına ve takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkûm edilir ve itiraz reddedilir.
• Borçlu istirdat veya menfi tespit davası açmışsa dava sonucuna para cezası ve tazminat ödenir. Borçlu lehine karar çıkarsa tazminat ve para cezası kalkar.
  • Madde 170/3 –Borçlu menfi tespit veya istirdat davası açarsa, hükmolunan tazminatın ve para cezasının tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve davanın borçlu lehine sonuçlanması hâlinde daha önce hükmedilmiş olan tazminat ve para cezası kalkar.(2)
• Takibin durdurulmasına karar verilmemişse tazminat veya para cezası söz konusu olmaz.
• Borçlu itiraz ederse artık mal beyanında bulunma zorunluluğu yoktur.
• İtiraz reddedilirse, ret kararının kendisine tebliğinden itibaren 3 GÜN içinde mal beyanında bulunmak zorundadır.
• İtiraz sebepleri ile bağlılık, gecikmiş itiraz gibi konularda genel haciz yoluyla takip kıyasen uygulanabilir.

Ödeme Emrine Şikayet

• Takip şartları mevcutsa süresiz şikayet veya 7 günlük şikayet yoluna başvurulabilir.
  • Madde 170/a-1 – Borçlu,alacaklının bu fasıl hükümlerine göre takip hakkı olmadığını 168 inci maddenin 3 üncü bendine göre şikayet yolu ile ileri sürebilir
• Senedin Kambiyo Senedi Vasfına İlişkin ve Takibe İlişkin Şikayet
• Borçlu bu nedenlerden birine dayanıyorsa şikayetini 5 GÜN içinde icra mahkemesine bildirmelidir.
• Beş gün içinde yapılacak şikayet kuralı durdurmaz. İcra mahkemesi ayrıca karar verebilir.
• Mahkeme usulüne uygun şikayet üzerine alacaklının takip hakkına sahip olmadığına veya senedin kambiyo senedi vasfını taşımadığına kendiliğinden dikkat ederek takibi iptal edebilir. Ancak söz konusu kendiliğinden dikkat etme ancak usulüne uygun şikayet ve itiraz hususunda olur. Takip kesinleştikten sonra yapılan şikayet üzerine belirtilen durumlara dikkat ederek karar veremez.
  • Madde 170/a-2 – İcra mahkemesi müddetinde yapılan şikayet veya itiraz dolayısıyla, usulü dairesinde kendisine intikal eden işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfı haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını re’sen nazara alarak bu fasla göre yapılan takibi iptal edebilir.
  • Madde 170/a-3 – Her ne suretle olursa olsun, imza inkarı itirazı geri alınmış veya borç kısmen veya tamamen kabul edilmiş ise bu madde hükmü uygulanmaz.
• Vadeye ve Senet Aslının Verilmemesine İlişkin Şikayet
• Kambiyo senetlerine özgü takip yolunda icra müdürü vade konusunda yanılmışsa şikayet süresi 7 GÜNDÜR.
• Senedin aslı veya çeklerde kısmi ödemede onaylı örneği, icra dairesine verilmelidir. Bunlar verilmeden takip başlatılmış, ödeme emri gönderilmişse yine şikayet süresi 7 GÜNDÜR.
• Elektronik ortamda eklenen senedin aslı 3 GÜN içinde icra dairesine ibraz edilmelidir. Aksi takdirde 7 GÜNLÜK şikayet süresi ile şikayet edilebilir.

Ödeme Emrine Karşı Koymama

• Borçlu ödeme emrine süresinde ve usulüne uygun karşı koymazsa takip kesinleşir.
• Şikayet ve itiraz süresi olan 5 günün geçmesinden sonra ayrıca ödeme emrinin tebliğinden itibaren başlayan 10 GÜNLÜK ödeme süresinin bitmesi ile takibe devam edilir.
• On günlük süre içinde borçlu borcunu ve masrafları ödemezse aynı süre içinde mal beyanında bulunmak zorundadır. Aksi takdirde hacze devam edilebilir veya hapisle tazyik edilebilir.

Borca İtiraz

• İmzaya itiraz dışında kalan diğer itirazlar borca itiraz olarak kabul edilir.
• Borçlu borca itirazını 5 GÜN içinde icra mahkemesine bildirmelidir. İcra mahkemesi incelemesini duruşmalı yapar ve 30 GÜN içinde tarafları duruşmaya çağırır. Taraflardan biri gelmese dahi icra mahkemesi kararını verir. Tarafların duruşmaya gelmemesi veya gelen tek tarafında davaya devam etmek istememesi üzerinde dosya işlemden kaldırılır. Yetki itirazı söz konusu ise taraflar gelmese dahi mahkeme karar verir.
  • Madde 169/a-1 – İcra mahkemesi hâkimi, itiraz sebeplerinin tahkiki için iki tarafı en geç otuz gün içinde duruşmaya çağırır. Hâkim, duruşma sonucunda borcun olmadığının veya itfa veya imhal edildiğinin resmi veya imzası ikrar edilmiş bir belge ile ispatı hâlinde itirazı kabul eder. İcra mahkemesi hâkimi yetki itirazının incelenmesinde taraflar gelmese de gereken kararı verir
• Borçlu borcu olmadığını, itfa veya imhali ancak resmi veya imzası ikrar edilmiş belgeyle ispat edebilir.
  • Madde 169/a-2 – İcra mahkemesi hâkimi, borçlunun itiraz dilekçesine ekli olarak ibraz ettiği belgelerden borcun itfa veya imhal edildiği veya senedin metninden zamanaşımına uğradığı veya borçlunun borçlu olmadığı yahut icra dairesinin yetkili olmadığı kanaatine varırsa, daha evvel itirazın esası hakkındaki kararına kadar icra takibinin muvakkaten durdurulmasına karar verebilir.
• Borçlunun dayandığı belgedeki imza alacaklı tarafından reddedilirse, mahkeme madde 68’e göre inceleme yapar ve imzanın alacaklıya ait olduğuna kanaat getirirse, borçlunun itirazı kabul edilir ve alacaklı alacağın %10’u oranında cezaya çarptırılır.
  • Madde 169/a-3 – Borçlunun ibraz ettiği belge altındaki imza alacaklı tarafından inkar edilirse, icra mahkemesi hakimi, 68/a maddesindeki usule göre yapacağı inceleme neticesinde imzanın alacaklıya ait olduğuna kanaat getirdiği takdirde, borçlunun itirazının kabulüne karar verir ve alacaklıyı, sözü edilen belgenin taalluk ettiği değer veya miktarın yüzde onu oranında para cezasina mahküm eder.
• Alacaklı duruşmaya gelmezse, ihtar edilmesi ile birlikte mahkeme takibin geçici durdurulmasına karar verir.
  • Madde 169/a-3 – Alacaklı birinci fıkra gereğince çağrıldığı duruşmaya gelmediği takdirde icra mahkemesi hakimi alacağın itiraz edilen kısmı için icranın muvakkaten durdurulmasına karar verir.
• Alacaklı durdurma kararından itibaren 6 AY içinde imzanın kendisine ait olmadığını mahkemeye ispat etmelidir. Alacaklı ispat ederse mahkeme takibin devamına karar verir ve borçluyu da belgenin içerdiği miktarın %10’u oranında cezaya hükmeder.
  • Madde 169/a-3 – Bunun üzerine alacaklı en geç altı ay içinde icra mahkemesi önünde duruşma talep ederek makbuz altındaki imzanın kendisine ait olmadığını ispat etmek suretiyle, takibin devamına karar alabilir. İcra mahkemesi,imzanın alacaklıya ait olmadığına karar verirse borçluyu, sözü edilen belgenin taalluk ettiği değer veya miktarın yüzde onu oranında para cezasına mahküm eder.
• Borçlu takipten önce senedin zamanaşımına uğradığını ileri sürebilir. Alacaklı bu itiraza karşı zamanaşımının kesildiğini veya durdurulduğunu resmi senet veya imzası ikrar edilmiş belge ile ispat edebilir.
  • Madde 169/a-4 – İcra hakimi, borçlunun zamanaşımı itirazını alacaklının ibraz ettiği kambiyo senedindeki tarihe göre varit görür ve alacaklı da zamanaşımının kesildiğini veya tatil edildiğini resmi veya imzası ikrar edilmiş bir belge ile ispat edemezse, itirazın kabulüne; aksi halde reddine karar verir
• Mahkemenin incelemesi ile itiraz haklı bulunursa takip geçici durdurulur ve karar kesinleşirse takip iptal edilir.
  • Madde 169/a-5 – İtirazın kabulü kararı ile takip durur.Alacaklının genel hükümlere göre dava açmak hakkı mahfuzdur. Alacaklı, genel mahkemede dava açarsa, inkar tazminatı ve para cezasının tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve bu davayı kazanırsa hakkında verilmiş olan inkar tazminatı ve para cezası kalkar
• Mahkeme inceleme ile itirazı haksız bulursa reddine karar verir ve takip devam eder.
• İtirazın esasa ilişkin nedenlerle kabulünde, alacaklı kötü niyetli veya ağır kusurlu ise takip konusu alacağın %20’sinden az olmamak üzere tazminata mahkum edilir.
  • Madde 169/a-6 – Borçlunun itirazının icra mahkemesince esasa ilişkin nedenlerle kabulü hâlinde kötü niyeti veya ağır kusuru bulunan alacaklı, takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere…
• İtirazın esasa ilişkin nedenlerle reddinde ise takip geçici durdurulmuş ise borçlu, alacağın %20’sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir.
  • Madde 169/a-6 – …takip muvakkaten durdurulmuş ise bu itirazın reddi hâlinde borçlu, diğer tarafın isteği üzerine takip konusu alacağın yüzde yirmisinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkûm edilir.
• Tarafların tazminata mahkum edilmesi için diğer tarafın talebi gerekir.
• Genel mahkemelerde menfi tespit veya istirdat davası açılmışsa ceza ve tazminatın tahsili bu davalarına sonuna ertelenir.
  • Madde 169/a-6 – Borçlu, menfi tespit ve istirdat davası açarsa yahut alacaklı genel mahkemede dava açarsa, hükmolunan tazminatın tahsili dava sonuna kadar tehir olunur ve dava lehine sonuçlanan taraf için,daha önce hükmedilmiş olan tazminat kalkar.
• Kararlara karşı istinaf için belirtilen para sınırını aşıyorsa istinafa başvurulabilir.
  • Madde 169/a-7 – İtirazın reddi kararına karşı istinaf yoluna başvurulması, hiçbir icra muamelesini durdurmaz. Şu kadar ki, borçlu 33 üncü maddenin üçüncü fıkrasına göre teminat gösterirse icra durur.