Haczin Konusu

• Haczin konusu, borçlunun haczi kabil;
  • taşınır malları,
  • taşınmaz malları,
  • üçüncü kişilerdeki alacakları,
  • diğer parasal malvarlığı değerleridir.
• Malların ancak alacağın kendisi ve faizi ile masrafları karşılayan kısmı haczedilebilir.
• Haciz esnasında tarafların menfaatinin dengesi ve borçlunun da gerektiği kadar korunması için hacizde tertip öngörülmüştür. Hacizde tertip ile mallar belirli bir sıraya göre haczedilebilecektir.
  1. Çekişmesiz mallar öncelikle haczedilir. Başkasına ait olmayan veya üçüncü kişilerin üzerinde hakkı olmayan mallar çekişmesizdir. Tamamen borçluya ait mallar olarak kabul edilebilir.
  2. Çekişmesiz mallardan da öncelikle taşınırlar haczedilmelidir.
  3. Taşınır mallardan da muhafazası ve satılması kolay olanlar ile birlikte borçluya fazla yük getirmeyen mallar önceliklidir.
  4. Taşınmazlar haczedilir.
  5. Son olarak haciz alacağın tamamını karşılamazsa borçlunun çekişmeli malları haczedilir.  Çekişmeli malların haczedilmesi esnasında bu durum üstünde hakkı bulunan veya başkasına ait mal ise bunlar tutanağa işlenir.

Taşınır Malların Haczi

• Taşınır malların haczi bahsinde taşınırları öncelikle ikili bir ayrıma giderek sınıflandırmalıyız.
  • Birinci grup taşınırlar, para, hamilini yazılı senet, poliçe ve sair cirosu kabil senetlerle altın ve gümüş ve diğer kıymetli şeyler.
  • İkinci grup taşınırlar ise birinci grup dışında kalan kıymetli olmayan şeylerdir.
• Kıymetli şeylerin haczinde bizzat icra dairesi bu taşınırları muhafaza altına alır, bankaya tevdi eder. Bu tür taşınırların borçlu veya üçüncü kişide bırakılması haczin geçersizliğine neden olacaktır. İcra dairesinde bunlara el konulmuş olmalıdır.
• Hem fiilen hem hukuken bir el koyma var olmalıdır.
• Kıymetli olmayan şeylerin haczinde ise icra dairesi tarafından fiilen el koyma aranmaz, hukuken el koyma haciz için yeterlidir. Alacaklının muvafakati ile bunlar geçici olarak borçluda da bırakılabilir. Alacaklı bu konuda rıza göstermezse ve giderleri peşin olarak öderse, mallar muhafaza altına alınır ve yediemine teslim edilir.
• Üçüncü kişinin elinde bulunan mallar haczedilince, üçüncü şahıs malların kendisinde kalmasına muvafakat ederse, bu mallar üçüncü şahsa yediemin olarak bırakılabilir.
• İcra dairesi üçüncü şahsa rehnedilmiş olan malları da muhafaza altına alabilir. Ticari işletme rehni kapsamındaki taşınırlar ise ancak satılmalarına karar verildikten sonra muhafaza altına alınabilir. Paraya çevrilmezse mallar geri iade edilir.
• İcra dairesi, depo ve yedieminlerdeki haczedilen malların muhafazasına gerek kalmadığı takdirde, uygun süre içinde gelip alınması için ilgililere bildirir. Süresi içinde eşyalar alınmazsa, icra dairesi icra mahkemesinin kararı ile taşınır mal satışlarına ilişkin hükümlere göre malları satar. Elde edilen gelirden muhafaza ve satış giderleri çıkarılır. Kalan miktar muhafaza edilir. Bu konudaki ihtilaflar icra mahkemesinde basit yargılama usulü ile çözülür.

Taşınmazların Haczi

• Taşınmaz haczi kural olarak taşınmazın bulunduğu yerde yapılır. İcra dairesi taşınmazın haczini ve haczin ne kadarlık miktar için konulduğunu tapu sicil müdürlüğüne bildirir. Haciz tapu siciline şerh verilir.
• Tapuya verilecek şerh ile daha sonra hak kazanacak olanların iyi niyetli olarak kazandıklarını iddia etmesini engeller.
• İcra dairesi haczi taşınmaz üzerinde varsa kiracılara da bildirir ve bundan sonra kiracılar kira bedelini icra dairesine öderler.
• Taşınmaz haczi, taşınmazla beraber eklenti ve bütünleyici parçaları da kapsar. Bütünleyici parça ayrılamayacağı için taşınmazla birlikte haczedilmesi zaruridir. Eklenti ise taşınmazdan bağımsız eşya niteliği taşıyabileceği için ayrı olarak haczedilebilir.
• Taşınmaz akit tablosunda bulunan eklentiler taşınmazdan ayrı olarak haczedilemez. Bunların haczine karşı süresiz şikayet yoluna gidilebilir.

Taşınmaz Üzerindeki Mahsullerin Durumu

• Yetişmemiş mahsuller taşınmaz üzerinden ayrılamayacağı için taşınmazla birlikte haczedilir.
• Ancak bu durumun istisnası şu şekilde gerçekleşebilir. Taşınmaz ile taşınmaz üzerinde henüz yetişmemiş mahsuller farklı kişilere aitse taşınmaz ile yetişmemiş mahsul ayrı ayrı haczedilebilir. Ancak taşınmaz aynı kişiye aitse, taşınmaz haczedildiğinde ayrıca belirtilmese de mahsul de birlikte haczedilmiş olur.
• Bu şekilde haciz ancak 2 AY gibi bir süre ile sınırlı tutulmuştur.

Üçüncü Kişilerdeki Mal ve Alacakların Haczi

• Borçlunun üçüncü kişideki alacağı hamiline ait bir senede veya poliçe ve sair cirosu kabil bir bir kıymetli evraka dayanmakta ise bunlar taşınırlar gibi haczedilebilir.
• Alacak bir kıymetli senede bağlanmamışsa 89. Madde hükümleri uygulanacaktır.
• Maaş ve ücretlerin haczi de 355. Maddeye göre yapılacaktır.
  • Madde 355 – Devlet işlerinde veya hususi müesseselerde bulunan borçlu memur veya müstahdemlerin maaş ve ücretlerinden kesilmesi için icra dairelerinden yapılacak tebligatın kanuni muhatapları haczin icra edildiğini ve borçlunun maaş ve ücreti miktarını nihayet bir hafta içinde bildirmeğe ve borç bitinceye kadar icra dairesinin tebligatı mucibince haczolunan miktarı tevkif edip hemen daireye göndermeğe mecburdurlar. Memurun maaş, ücret veya memuriyetinde yahut başka bir şubeden maaş almağı mucip olacak surette vuku bulacak tebeddülleri ve hizmetine nihayet verildiği takdirde bu keyfiyeti de mal memuru veya daire amiri yahut hususi müesseselerin kanuni muhatapları derhal icra dairesine bildirmeğe ve ikinci halde haciz muamelesinden o şube veya amirini haberdar etmeğe mecburdur.
• Haczedilecek alacak mevcut olmalıdır. Müstakbel alacaklar mevcut hukuki ilişkiye dayanıyorsa haczedilebilir. Hukuki ilişkiye dayanmayan alacaklar haczedilemeyecektir.

Haciz İhbarnamesi 1

• Hamiline ait olmayan,
  • cirosu kabil bir senede dayanmayan bir alacak ve sair talep hakkı,
  • borçlunun üçüncü şahıs elindeki taşınır bir malı haczedilirse,
  • icra memuru üçüncü kişiye bir haciz ihbarnamesi gönderir.
• İcra memuru kendi yetki çevresi dışındaki kişilere de haciz ihbarnamesi gönderebilir. İstinabe yoluna başvurulması gerekmez.
• İhbarname ile borca haciz konulduğu ve ödeme yapılacaksa artık icra dairesine yapılacağı takip borçlusuna yapılan ödemenin geçersiz olacağı bildirilir.
• Taşınır bir mal söz konusu ise taşınır malın icra dairesine teslimi, aksi takdirde bedelini ödemesi gerektiği bildirilir.
• Üçüncü kişi bu bildirime karşı, borcu bulunmadığını, miktarının farklı olduğunu, malın telef olduğunu, ihbarnameden önce borcun ödendiğini ileri sürerek itiraz edebilir. İtiraz, ihbarnamenin tebliğinden itibaren 7 GÜN içinde, yazılı veya sözlü olarak yapılmalıdır. İtiraz, ihbarname gönderilen icra dairesine veya o yer icra dairesine gönderilmek üzere başka icra dairesine de yapılabilir.
• İhbarnamelere karşı gerçek veya tüzel kişiler meslek sırrı gibi sebeplerle cevap vermekten kaçınamazlar. Aksi takdirde gerçeğe aykırı beyan veya cevap vermemekten dolayı cezalandırılırlar.
• İhbarname tüzel kişinin tüm şubelerini de kapsıyorsa, beyanda bulunma yükümlülüğü tüm şubeler araştırılarak yapılmalıdır.
• Birinci haciz ihbarnamesine karşı üçüncü kişi itiraz yoluna başvurabileceği gibi başka birtakım davranışlarda da bulunabilir.
• Üçüncü kişi ihbarnameden sonra borçluya borçlu olduğu miktarı açıkça icra dairesine bildirebilir.
• Üçüncü kişi ihbarnameye karşı hiçbir şey yapmayarak hareketsizde kalabilir. Bu durumda alacak miktarını veya teslimi söz konusu olan malı kabul etmiş sayılır. Bundan sonra borçluya ikinci haciz ihbarnamesi gönderilir.

Haciz İhbarnamesi 2

• Birinci ihbarnameye süresi içinde itiraz etmeyen üçüncü kişiye, istenen malı veya borcu kabul ettiğine dair ikinci bir haciz ihbarnamesi gönderilir.
• İkinci haciz ihbarnamesine de kendisine tebliğ edilen, tebliğden itibaren 7 GÜN içinde itiraz edebilecektir. İtiraz etmemesi halinde borcu icra dairesine ödemeli veya taşınır malı icra dairesine teslim etmelidir.
• Birinci ihbarnameye itiraz eden borçluya karşı tekrar ikinci haciz ihbarnamesi gönderilmez. Gönderilmiş olsa bile bir hukuki sonuç doğurmayacaktır, şikayet ile iptal edilebilecektir.
• İkinci haciz ihbarnamesi tebliğ edilen üçüncü kişi, borcu ödeyebilir ya da borçlu olduğunu kabul ettiğini icra dairesine açıkça bildirebilir.
• Takip alacaklısı, üçüncü şahsın beyanının gerçeğe uymadığını iddia ediyorsa, üçüncü kişinin cezalandırılmasını ve tazminata mahkum edilmesini isteyebilir. Bu taleplerin açılacağı davada görevli ve yetkili mahkeme icra takibinin yapıldığı yer icra mahkemesidir. İspat yükü alacaklıdadır.
• Tazminat davasında davalı ihbarnameye itiraz eden üçüncü kişi, davacı ise takip alacaklısıdır. Üçüncü kişi tüzel kişi ise tüzel kişi davalı olarak gösterilir. Tüzel kişi çalışanlarından tazminat talep edilemez.
• Tazminat olarak ihbarname ile istenen alacak ve onun geç ödenmesinden doğan zarar istenebilir.
• İcra mahkemesi tazminat davasını genel hükümlere göre inceler. Üçüncü kişinin itirazı haksız fiil niteliğinde kabul edilerek buna göre zamanaşımı süreleri uygulanır. Tazminat kural olarak (haksız fiilden dolayı) zarar gören alacaklının zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren 2 YIL ve her halde zarara neden olan fiilden itibaren 10 YIL geçmekle zamanaşımına uğrar.
• Alacaklı, üçüncü kişinin itirazına karşı itirazın iptali davasına veya itirazın kaldırılması yoluna gidemez ve bunlardan kaynaklanan %20 tazminat da talep edemez. Tek yapabileceği icra iflas kanunundan doğan ceza davası açmaktır.
• Ceza davası, üçüncü kişinin itirazının öğrenilmesinden itibaren 3 AY içinde ve her halde ihbarnameye itiraz tarihinden itibaren 1 YIL içinde takip alacaklısı tarafından davalı üçüncü kişiye karşı açılabilir. Bu süre hak düşürücü olup hakim kendiliğinden gözetir.
• Ceza ve tazminat davaları birlikte ileri sürülebileceği gibi ayrı ayrı olarak da talep edilebilir. Ceza ve tazminat davaları bir yılın sonunda açılırsa ceza davasının süresi geçtiğinden dolayı sadece tazminat davası için talep kabul edilir.
• Karşı taraf tüzel kişi ise tüzel kişi yetkilisi davalı olarak gösterilmelidir. Aksi takdirde tüzel kişi cezalandırılmaz.
• İhbarnameye kusuru olmadan itiraz edemeyen üçüncü kişi gecikmiş itirazda bulunabilir.

Haciz İhbarnamesi 3

• İkinci ihbarnameye itiraz etmeyen ve zimmetinde sayılan borcu ödemeyen veya malı teslim etmeyen üçüncü kişiye karşı, 15 GÜN içinde parayı icra dairesine ödemesi veya kendisinde olduğu kabul edilen malı teslim etmesi veya bu süre içinde menfi tespit davası açması, aksi takdirde borcun ödenmesi için veya malın teslimi için zorlanacağı üçüncü ihbarname ile bildirilir.
• Bu durumda üçüncü ihbarnameye karşı üçüncü kişiden şunlardan birini yapması istenir;
  • 15 gün içinde parayı ödemesi veya malı teslim etmesi
  • Yine aynı süre içinde (15 gün) menfi tespit davası açması
  • Yapmadığı takdirde ise borcun ödenmesi veya malın teslimi için zorlanacağı bildirilir.
• Üçüncü kişi yerleşim yerinde veya takibin yapıldığı yer mahkemesinde menfi tespit davası açar ve dava açtığına dair belgeyi, üçüncü ihbarnamenin bildiriminin yapılmasından itibaren 20 GÜN içinde ilgili icra dairesine teslim etmelidir.
• Dava belgesinin icra dairesine teslimi ile menfi tespit davası hükmü kesinleşinceye kadar işlemler durur, satış süreleri işlemez.
• Menfi tespit davası genel hükümlere göre görülür. Üçüncü kişi bu davayı kaybettiği takdirde, dava konusu şeyin %20’sinden aşağı olmamak üzere tazminata mahkum edilir. Dava açılmaz veya kaybedilirse, üçüncü kişi istenen parayı ödemeli veya malı teslim etmelidir.
• Üçüncü kişi itiraz edemez veya menfi tespit davası açamazsa, borçlu ve alacaklıya karşı gerçekte olmayan borcu ödemek veya malı teslim etmek zorunda kalırsa, borçlu ile kötü niyetli (kötü niyet ispatlanmalı) alacaklıya karşı dava açarak ödediği miktarın veya teslim ettiği malın iadesini isteyebilir. Alacaklıya karşı açacağı davanın kazanılması alacaklının kötü niyetli olduğunun ispatına bağlıdır.

Haczin Etkisi

Haczin Borçluya Etkisi

• Haciz ile borçlunun malları üzerindeki tasarruf yetkisi kısıtlanır. Borçlu bu durumda sadece borçlandırıcı işlemler yapabilir, tasarruf işlemleri yapamaz.
• Taşınmaz haczinin şerh verilmesi ile, taşınmaz üzerinde hacizden sonra iyi niyetli hak kazanılması mümkün olmayacaktır, bu tip kazanmalar haciz alacaklısına karşı geçersizdir. Haciz sonra kazanılan haklar her zaman alacaklının alacağından sonra gelir.
• Borçlu haczedilen taşınır malı üzerinde ancak alacaklı muvafakat ve icra dairesi izin verirse tasarruf edebilir. İzinsiz olarak elinde bulunan hacizli taşınır üzerinde yaptığı tasarruflar, alacaklının haklarını ihlal ettiği ölçüde geçersizdir ancak diğer alacaklılara karşı geçerlidir.
• Hacizli mal üzerinde üçüncü kişilerin zilyetlik hükümlerine göre iyi niyetli iktisap ettiği hakları saklıdır.

Haczin Alacaklıya Etkisi

• Alacaklı haczedilen malları süresi içinde satılmasını isteyebilir ve alacağını satıştan alabilir. Alacaklının haciz ile haczedilen mallar üzerinden takip hukukundan kaynaklanan hakkı doğar.

Haczin Üçüncü Kişiye Etkisi

• Üçüncü kişiler bakımından istihkak işlemleri yürütülür.

Haczin Kalkması

• Bir malın satılması kanuni süre içinde istenmez veya talep geri alınmış olup bu süre içinde talep yenilenmezse o mal üzerindeki haciz kalkar. Satış talebinin geri alınması sadece bir defa mümkün olabilir.  İkinci kez satış talebi geri alınırsa daha sonra tekrar satış talep edilemez.
• Haczin kalkması ile haciz şerhi de sicilde terkin edilir ve işlem icra dairesine bildirilir. Alacaklı söz konusu gelirlerden sorumlu olacaktır.