Hukuki bir işlemin geçerliliği şekil, ehliyet, irade-beyan ilişkisi, konu gibi koşullara bağlanmıştır. Hukuki işlem istenen geçerlilik şartlara uymuyorsa hukuki işlem istenen sonuçları doğurmayacaktır, sakat olarak hüküm ifade etmeyecektir. Türk Hukukunda mal varlığına ilişkin sağlar arası hukuki ilişkilerdeki sakatlıklar iki başlık altında toplanmıştır. Bunlar, “Kesin Hükümsüzlük (Butlan)” ve “Feshedilebilen İşlemler”dir.
Kesi̇n Olarak Hükümsüz İşlemler
TBK’ da Kesin Hükümsüzlük
- Madde 27- Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkansız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.
- Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.Kesin olarak hükümsüz hukuki işlemler, belirli bir sakatlık sebebiyle baştan itibaren kendilerine bağlanan hukuki sonucu doğurmayacak ve geçerli hale gelemeyecek işlemlerdir.
Reklam
Kesin Hükümsüzlük Sebepleri
Aşağıdaki durumlarda hukuki işlem kesin hükümsüzdür.
- Hukuki işlem yapma iradesi mevcut değilse, temyiz kudretinden yoksun(ehliyetsiz) kişilerin yaptığı işlemler
- Hukuki işlemin geçerliliği şekle bağlı olmasına rağmen şekle uyulmaksızın yapılan işlemler
- Hukuki işlem muvazaalı ise
- Hukuki işlemin konusu, sözleşme sınırları olan emredici kurallara,kamu düzenine, ahlaka ve kişilik haklarına aykırı işlemler
- Hukuki işlemi konusu baştan itibaren objektif olarak (herkes için) imkansız işlemler
Kesin Hükümsüzlüğün Sonuçları
- Kesin hükümsüz işlem, baştan itibaren kendiliğinden hüküm doğurmaz.
- Hakim kesin hükümsüzlüğü resen (kendiliğinden) dikkate alır.
- Kesin hükümsüz işlemde taraflardan birinin kusuru varsa, kusursuz olan tarafın menfi zararını ödemelidir.
- Kesin hükümsüz işlem sonradan geçerli hale gelmez, butlan sebebinin ortadan kalkması ile vs geçerli hale gelmez. Taraflar hukuki sonucu elde etmek istiyorlarsa işlemi şartlara uygun yeniden yapmalılardır.
- Kesin hükümsüz işleme rağmen edimler ifa edilmiş ise istihkak davası veya sebepsiz zenginleşme ile geri isteyebilirler.
- Kesin hükümsüzlüğü menfaati olan üçüncü kişilerde ileri sürebilir.
Dönüştürme
Kanuni şartlara uymayan bir hukuki işlem, benzer sonuçları doğuran geçerli bir işlem mevcutsa ve yaptıkları işlemin geçersiz olduğunu bilselerdi, hükümsüz işlem yerine geçerli işlemi yapmak isteyeceklerini farzedebilirlerse, doktrine göre geçerli işlem hükümsüz işlemin yerini alır.
Feshedi̇lebi̇len İşlemler
- Feshedilebilen işlemler kendiliğinden hükümsüz olmaz. Belirli bir sakatlık nedeniyle fesih hakkı sahibi tarafından iptal edilebilen işlemlerdir.
- Fesih süresince işlem askıda hükümsüzdür. Feshedildiği takdirde işlem baştan hükümsüz hale gelir.Ancak işlem sahibi işlem feshetmezse işlem baştan itibaren geçerli hale gelir.
- Fesih hakkı yenilik doğuran bir haktır.
- Feshedilebilen işlemler iki grupta toplanır. 1) Baştan itibaren bağlamayan, süresi içinde feshedilmediği takdirde geçerli hale gelen işlemler ( mesela irade bozuklukları sonucu işlem iptal edilmezse). 2) Geçerli olarak doğan fakat feshedildiği anda baştan itibaren hükümsüz hale gelen işlemler.
Kaynakça
- Reisoğlu, Safa. Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler 23. Bası. İstanbul, Beta Yayıncılık, 2012
- Remzi,Mehmet ve Sezer,Aydın. Borçlar Hukuku Genel Hükümler 10. Baskı. İkinci Sayfa,2017
Reklam