- Hak ehliyetinin varlığı ile kişi haklara ve borçlara sahip olabilir. Hak ehliyeti kişilikle beraber ortaya çıkar ve fiil ehliyetinden farklıdır.
- Hak ehliyeti gerçek kişiler için hak ve borçlara sahip olma ehliyetidir.
- Hak ehliyetinin kapsamı kanunlarla ve içtihatlarla oluşmaktadır.
- Hak ehliyetinin TMK’da da bahsedilen iki ilkesi vardır.
- Genellik ilkesi.
- Eşitlik ilkesi.
| Madde 8/1 – Her insanın hak ehliyeti vardır. |
Hak Ehliyetinin İlkeleri
Genellik İlkesi
- Her insanın hak ehliyetine sahip olması genellik ilkesinin sonucudur.
Reklam
Eşitlik İlkesi
- Hiç kimsenin ayrıma tabi tutulmaksızın hak ehliyetine sahip olmasıdır.
Hak Ehliyetinin Sınırlandırılması
- Hak ehliyetinin sınırlandırılması kanundan kaynaklanabileceği gibi bazı durumlarda hakim kararıyla da ortaya çıkabilir.
| Madde 8/2 – Buna göre bütün insanlar, hukuk düzeninin sınırları içinde, haklara ve borçlara ehil olmada eşittirler. |
Kanundan Doğan Sınırlandırma Halleri
Yaş
- Evlenmek için kural olarak 17 yaşın doldurulması gerekir. Olağanüstü hallerde hakim, önemli sebep varsa 16 yaşındaki kişinin de evlenmesine izin verebilir.
- Evlat edinmek isteyen evli olmayan kişi ancak 30 yaşını doldurunca evlat edinebilir.
- Eşlerden biri diğer eşin çocuğunu evlat edinecekse 30 yaşını doldurmuş olmalı ve en az iki yıldır evli bulunmaları gerekir.
- Vasiyetname yapabilmek için 15 yaşın doldurulması ve ayırt etme gücüne sahip olma şartı vardır.
- Kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlarda bulunma, vasi olma, din seçebilme gibi hallerde de ergin olma koşulu aranır.
Cinsiyet
- Kadının önceki evliliği sona erdikten itibaren 300 gün geçmedikçe yeniden evlenemez. Bu hükümle soybağı karışıklıkları önlenmek istenmiştir.
- Evli kadın kocasının soyadını taşır. Aynı zamanda yeni düzenlemelerle birlikte kendi soyadını da kocasının soyadı önünde kullanabilir.
- Evlilik dışı doğan çocuk ananın soyadını taşır. Ananın iki soyadı varsa, çocuk ananın bekarlık soyadını taşır.
Diğer Haller
- Hak ehliyeti bakımından ayırtım gücü önemli değildir ancak hak ehliyetinin kapsamındaki bazı işlemleri yapabilmek için ayırtım gücünün varlığı aranabilir.
- Yabancılık hak ehliyetinde önemli değildir, ancak bazı durumlarda (taşınmaz alım-satımı) yabancılık için özel hükümler konulmuştur.
Reklam
Hakim Kararıyla Sınırlandırma
- Kural olarak hakim kararıyla kişiler arasında farklılık yaratılamaz. Ancak bazı durumlarda hak ehliyeti yönünden kısıtlamalar getirilebilir.
- Örneğin, beş yıldan fazla ceza alan kimsenin velayet hakkından yoksun bırakabilir.
