Sözleşmenin Kurulması

İki tarafın karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamasına sözleşme denmektedir.  Sözleşmelerin oluşması iki aşama ile gerçekleşebilir. Tarafların uyuşması ve önerinin kabulü ile sözleşme hüküm ifade eder.

TARAFLARIN UYUŞMASI

• Sözleşmeler genellikle iki taraflı hukuki işlemlerdir. Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. Bu iki irade beyanından birincisine ÖNERİ, ikincisine KABUL denir.
• Sözleşmenin kurucu unsurları ÖNERİ ve KABUL beyanlarıdır.
• İrade beyanı açık veya örtülü olabilir.
  • MADDE 1- Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur. İrade açıklaması, açık veya örtülü olabilir.
• Esaslı Noktalar: Sözleşmenin niteliğine, genel iş anlayışına ve koşullara göre tarafların mutlaka uyuşması gereken hususlara denilir.
• Esas noktalarda anlaşan taraflar daha sonra sözleşmenin ikinci derecedeki hususlarında uyuşmalar için çeşitli olasılıklar söz konusu olacaktır:
  • Taraflar ikinci derecedeki noktaları tartışmış fakat sonuca varamamışlar ve sözleşmenin tamamlanması bu noktalara bağlanmışsa, uyuşma gerçekleşmeden sözleşme kurulmaz.
  • Taraflar bu noktaları hiç konuşmamış veya konuşmuş fakat anlaşamamışlarsa buna rağmen sözleşme tamamlanmış, anlaşılamayan konuları ileri bir tarihe kadar saklı tutacaklarını kabul etmişlerse sözleşme kurulmuş olacaktır.
  • Sonradan uyuşma olmazsa kararı hakim verecektir, gerekirse boşlukları giderecektir.
  • MADDE 2- Taraflar sözleşmenin esaslı noktalarında uyuşmuşlarsa, ikinci derecedeki noktalar üzerinde durulmamış olsa bile, sözleşme kurulmuş sayılır. İkinci derecedeki noktalarda uyuşulamazsa hakim, uyuşmazlığı işin özelliğine bakarak karara bağlar. Sözleşmelerin şekline ilişkin hükümler saklıdır.

ÖNERİ (İCAP)

• Ulaşması gereken tek taraflı hukuki işlemdir.
• Sözleşme yapma çağrısıdır.
• İrade beyanının öneri sayılması için karşı tarafın kabul beyanıyla sözleşmenin tamam olması gerekir.
• Bir irade beyanının öneri olarak değerlendirilmesi için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekir:
  • Öneri karşı tarafa yöneltilmiş olmalıdır. Önerinin karşı tarafı şahıs olabileceği gibi herkese yöneltilmiş bir öneride söz konusu olabilir.
  • Öneri yapan kimse, önerisinde ciddi ve önerisiyle bağlı olmalıdır.
  • Öneri sözleşmenin esaslı noktalarını kapsamalıdır. İkinci derecedeki noktaların saklı kalması beyanın öneri niteliğini ortadan kaldırmaz.

Öneriye Davet

• Sözleşme yapma çağrısı yukarıda belirtilen unsurları kapsamıyorsa bu beyan öneriye davet olarak kabul edilecektir. Öneriye davette kişi karşı tarafı müzakereye, sözleşme yapmaya çağırmaktadır.
  • Öneri sözleşmenin esaslı noktalarını taşımıyorsa,
  • Bağlanma iradesi yoksa,
  • Öneri yapan bağlı olmama iradesini açıkça saklı tutmuşsa,
  • İşin özelliğinden veya durumun gereğinden bağlanma iradesi olmadığı anlaşılıyorsa bu irade açıklamaları öneriye davet niteliğindedir.

Öneri Sayılan ve Sayılmayan Bazı Durumlar

• Fiyatını göstererek mal sergilenmesi aksi açıkça ve kolaylıkla anlaşılmadıkça öneri sayılır. (Madde 8/2)
• Fiyatını göstererek, tarife, fiyat listesi veya benzerlerinin gönderilmesi aksi açıkça ve kolaylıkla anlaşılmadıkça öneri sayılır. (Madde 8/2)
• Ismarlanmamış şeyin gönderilmesi öneri sayılmaz. Şeyi alan kimse geri gönderme veya saklamakla yükümlü değildir. (Madde 7)

Önerinin Bağlama Süresi

• Öneride bulunan kimse belli bir süre önerisiyle bağlıdır. Süre içinde öneriden dönülemez. Süre içinde kabul beyanı verilmişse sözleşmenin tamam olması engellenemez. Önerinin geri alınması karşı tarafın öneriyi öğrendiği tarihten itibaren başlar.
• Süreli öneri halinde, öneriyi yapan kabul için belirli bir süre tanımışsa bu süre boyunca önerisinden dönemez. Kabul süre sonunda gelir veya öneri reddedilirse, önerinin bağlayıcılığı son bulur. Kabul beyanı süre bittikten sonra gelirse öneriyi yapan bu kabul beyanına cevap vermek zorunda değildir.
• Önerinin gecikmesi taraflardan bağımsız olarak gerçekleşiyorsa, öneriyi yapan kabul haberinin geç ulaştığını karşı tarafa bildirmek zorundadır, aksi takdirde sözleşme kurulacaktır.
• MADDE 3- Kabul için süre belirleyerek bir sözleşme yapılmasını öneren, bu sürenin sona ermesine kadar önerisiyle bağlıdır. Kabul bu süre içinde kendisine ulaşmazsa; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur.

Süresiz Öneri

• Süresiz öneri halindeyse iki farklı durum söz konusu olabilir.
• Birincisi taraflar karşı karşıya bulunuyorsa, hazır olan şahsa süre belirlenmeksizin öneri yapılmışsa, öneri derhal kabul edilmediği takdirde öneriyi yapan önerisiyle bağlı kalmaz.
  • MADDE 4- Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olan bir kişiye yapılan öneri hemen kabul edilmezse; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur. Telefon, bilgisayar gibi iletişim sağlayabilen araçlarla doğrudan iletişim sırasında yapılan öneri, hazır olanlar arasında yapılmış sayılır.
• İkincisi ise uzaktan olanlar taraflar arasında, hazır olmayan şahsa kabul için süre belirlenmeksizin öneri yapılmış ise, öneriyi yapan zamanında usulüne uygun gönderilmiş kabul haberinin normal olarak ulaşması gereken ana kadar önerisiyle bağlıdır.
  • MADDE 5- Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olmayan bir kişiye yapılan öneri, zamanında ve usulüne uygun olarak gönderilmiş bir yanıtın ulaşmasının beklenebileceği ana kadar, önereni bağlar. Öneren, önerisini zamanında ulaşmış sayabilir. Zamanında gönderilen kabul, önerene geç ulaşır ve öneren onunla bağlı olmak istemezse, durumu hemen kabul edene bildirmek zorundadır.
  • MADDE 6- Öneren, kanun veya işin özelliği ya da durumun gereği açık bir kabulü beklemek zorunda değilse, öneri uygun bir sürede reddedilmediği takdirde, sözleşme kurulmuş sayılır.

Gecikme

• Önerinin Gecikmesi: Öneri geciktiği taktirde kabul haberi de gecikiyorsa sözleşme kurulmaz, önerenin bağlılığı, normal bekleme süresinin geçmesiyle son bulur.
• Kabulün Gecikmesi: Kabul haberi usulüne uygun ve zamanında gönderilmesine rağmen geç ulaşmışsa, öneren, kabulün geç geldiğini ve sözleşmenin kurulmadığını hemen karşı tarafa bildirmelidir. Aksi taktirde sözleşme kurulur.

Önerinin Geri Alınması

• Öneri karşı tarafça öğrenilmişse artık geri alınamaz.
• Önerinin geri alındığı haberi, önerinin ulaşmasından önce veya aynı zamanda karşı tarafa ulaşırsa (ulaşma teorisi), karşı taraf öneriyi öğrenmeden önce geri alındığını öğrenirse (öğrenme teorisi) öneri hükümsüz kalır. Kabul durumunda da aynı kural geçerlidir.
• MADDE 10- Geri alma açıklaması, diğer tarafa öneriden önce veya aynı anda ulaşmış ya da daha sonra ulaşmakla birlikte diğer tarafça öneriden önce öğrenilmiş olursa, öneri yapılmamış sayılır. Bu kural, kabulün geri alınmasında da uygulanır.

Ölüm ve Ehliyetsizlik Halinde Öneri

• Öneriyi yapan ölmüş veya ehliyetini kaybetmişse, öneri hükümsüz kalmayacaktır. Sözleşme kabul beyanıyla yine geçerli olacaktır. Mirasçılar sözleşmeyi yerine getirmekle yükümlü olacaktır.
• Karşı taraf ölmüş veya ehliyetini kaybetmişse, bu durum kabulden önce gerçekleşiyorsa, önerinin yapılmasında karşı tarafın şahsının özel olarak dikkate alınmadığı hallerde önerinin bağlayıcı niteliği devam eder. Aksi takdirde hükümsüz kalır. Mirasçı veya temsilci öneriyi kabul edebilir.

ÖNERİNİN KABULÜ

• Önerinin kabulü ile sözleşme kurulmuş olur.
• Tek taraflı, ulaşması gerekli irade beyanıdır.
• Tamamıyla öneriye uygun bir beyan kabul olabilir.
• Kabul beyanıyla sözleşmenin kurulması için beyanın bağlama süresi içinde öneriyi yapana ulaşması gerekir.
• Öneri açık veya örtülü irade beyanıyla, açıkça kabul edilmiş olmalıdır.

SÖZLEŞMENİN KURULMASI

• Kabul beyanıyla birlikte sözleşme tamamlanmış olur ve aynı anda hüküm doğurur.
• Açık kabule ihtiyaç varsa, kabul haberinin öneren kişiye ulaşmasıyla sözleşme kurulmuş olur. Sözleşme geriye etkili olarak kabul haberinin gönderildiği anda hüküm ve sonuçlarını doğurur.
• Açık bir kabule ihtiyaç bulunmadığı hallerde sözleşmenin hükümleri önerinin ulaşması anında başlar.
  • Madde 11-Hazır olmayanlar arasında kurulan sözleşmeler, kabulün gönderildiği andan başlayarak hüküm doğurur. Açık bir kabulün gerekli olmadığı durumlarda, sözleşme önerinin ulaşma anından başlayarak hüküm doğurur.

İLAN YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME

• İlan yoluyla yapılmalıdır.
• Genele, şahsen belirlenmemiş kişilere olmalıdır.
• Aksi anlaşılmadıkça, ödülden habersiz veya ilandan önce edimin ifası halinde de ödül verilmek zorundadır.
• Ödülün kime, ne kadarının verileceğini ödül sözü veren kişi belirler.
• Ödüllü yarışmalarda bu niteliktedir.
• İlan veren, süreden bağımsız olarak sonucun gerçekleşmesinden önce sözünden cayabilir.
• Cayma kararı da aynı şekilde ilan edilmelidir. Aksi halde geri alındığından haberi olmayanlara karşı, cayma ileri sürülemez.
• Cayma hakkından feragat edilebilir.
• İlan veren, sonucun gerçekleşmesinden önce cayar veya sonucu engellerse, dürüstlük gereği yapılan masrafları ödemelidir. Ancak bu durumda da giderler ödülün değerini aşamaz.
• Sonucun gerçekleşmeyeceğini ispat ederse giderleri ödemekten kurtulur.
  • Madde 9- Bir sonucun gerçekleşmesi karşılığında ödül vereceğini ilan yoluyla duyuran kimse, sözünü yerine getirmekle yükümlüdür. Ödül sözü veren, sonucun gerçekleşmesinden önce sözünden cayarsa veya sonucun gerçekleşmesini engellerse, dürüstlük kurallarına uygun olarak yapılan giderleri ödemekle yükümlüdür. Ancak, bir ya da birden çok kişiye ödenecek giderlerin toplamı, ödülün değerini aşamaz.
    Ödül sözü veren, giderlerinin ödenmesini isteyenlerin beklenen sonucu gerçekleştiremeyeceklerini ispat ederse, giderleri ödeme yükümlülüğünden kurtulur.