Maddi Tazminat

• Madde 50/1- Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır.
• Haksız fiil sebebiyle zarara maddi tazminat talebinde bulunmak isteyen kimse, maddi bir zarara uğradığını ve zararın miktarını ispat etmekle yükümlüdür.
  • Madde 50/2- Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hakim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler. 
• Zarar ispat edilemiyorsa hakim işlerin olağan gidişini ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde bulundurarak zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.
  • Madde 51/1- Hakim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler.
• Maddi tazminat aynen tazmin edilebilir ve para ile tazmin edilebilir.
• Aynen tazmin de tazmin edilecek şey haksız fiilden önceki duruma göre yeniden ve aynen oluşturulur.
• Para ile tazmin ise, haksız fiilden dolayı ortaya çıkan malvarlığındaki azalan miktarın para ile ödenmesiyle veya haksız fiil olmasaydı malvarlığının arz edeceği değere ulaştırılır.
  • Madde 51/2- Tazminatın irat biçiminde ödenmesine hükmedilirse, borçlu güvence göstermekle yükümlüdür.
• Tazminat bir gelir şeklinde belirlenirse, borçludan gerekli teminat alınır.
• Tazminatın şeklinin; aynen ödeme mi olacağı veya para ile sermaye olarak mı gelir olarak mı ödeneceğini hakim belirler.

Tazminat Kapsamını Etkileyen Unsurlar

• Tazminat kapsamını belirlerken dikkat edilmesi gereken unsurlardan birisi illiyet bağıdır.
• Haksız fiili gerçekleştiren kişiden ancak uygun illiyet bağı sınırları içinde kalan kısmı istenebilir. İlliyet bağı sınırları içinde kalan kısmın belirlenmesinde aşağıdaki unsurlar etkili olur;
  • Kusur Derecesi
  • Uğranılan Zarar
  • Zarara Uğrayanın Rızası
  • Zarar Görenin Kusuru
  • Failin Ekonomik Durumu
  • Durum ve Koşullar

Kusur Derecesi

• Hakim durumun gereğince ve kusurun ağırlığına göre  tazminatın kapsamını ve şeklini belirler.
• Borçlar Kanunu bu hususta, zarara sebep olan fiil kasten işlenmişse, tazminat borcuyla; fiil dikkatsizlik sonucu zarara sebep olmuşsa malvarlığındaki farkı gidererek, hafif kusur sonucu zarara sebep olmuşsa tazminat miktarının azaltılarak ödenmesi hakim tarafından takdir edilebilir.

Uğranılan Zarar

• Maddi tazminatın amacı maddi zararın giderilmesidir. Dolayısıyla kast halinde dahi haksız fiil sonucu oluşan zarardan daha fazla zarara ispat edilse bile hükmedilmez.
• Haksız fiilden zarar gören kişi bu haksız fiilden yarar elde etmişse tazminat miktarından bu yarar indirilir.
• Tazminat tutarı malvarlığındaki eksilmenin olduğu tarihe göre tespit edilmelidir. Ödemenin tespitten sonra yapılacak olmasından doğan zarar ise faiz yürütülerek karşılanır. 
• Maddi zararın hesabında, zarara uğrayan malın satış bedeli değil, o malın elde edilmesi, eski haline getirilmesi için gerekli miktar gözönünde bulundurulur.
• Haksız fiil sonucunda zarara uğrayan şey ancak bütünüyle değerliyse parça değil yine bütünün zararı karşılanır.
• Maddi zararın kapsamına meydana gelen fiili zararla birlikte bu zarar nedeniyle yoksun kalınan kar da girer.

Zarara Uğrayanın Rızası

• Zarara uğrayan taraf, zarara rıza göstermişse hakim, hükmedeceği zararın miktarını azaltabilir veya hükmetmeyebilir.
• Bahsi geçen rıza, rızanın fiilin haksız niteliğini ortadan kaldırmayan hukuka aykırılığı ortadan kaldırmayan hallerdeki rızadır.

Zarar Görenin Kusuru

• Zararın meydana gelmesinde veya zararın artmasında zarara uğrayan kimse de kusurluysa, kendi menfaati için sakınması gereken bir eylemde bulunduysa birlikte kusurlu kabul edilir.
• Zarar görenin de kusuruna göre hakim tazminat miktarını azaltabilir veya tazminata hükmetmeyebilir.

Failin Mali Durumu

• Haksız fiili yapanın kusuru hafifse ve zararın tamamının tazmin edilmesi borçluyu ekonomik güçlüğe sokuyorsa hakim tazminat miktarını azaltabilir.

Durum ve Koşullar

• Hakim durumun gereği ve zarara etki eden koşullar bakımından da tazminatın miktarını tayin edebilir.
  • Madde 52- Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumunu ağırlaştırmış ise hakim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir.
    Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminatı ödediğinde yoksulluğa düşecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hakim, tazminatı indirebilir.

Ölüm Halinde Maddi Zararın Tazmini

• Ölüm halinde maddi zararın tazmini kanunda özel olarak düzenlenmiştir. Bu hususta madde 53 hükmü önem taşır.
• Ölüm söz konusu haksız fiilin sonucu olarak gerçekleşmiş olmalıdır. Ölüm ile haksız fiil arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır.
  • Madde 53- Ölüm halinde uğranılan zararlar özellikle şunlardır:
    1. Cenaze giderleri.
    2. Ölüm hemen gerçekleşmemişse tedavi giderleri ile çalışma gücünün azalmasından ya
    da yitirilmesinden doğan kayıplar.
    3. Ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu sebeple uğradıkları kayıplar.
• Haksız fiiliyle ölüme sebep olan kimse ölüm nedeniyle yapılacak cenaze masraflarını, giderlerini ödemekle yükümlüdür.
• Ölüm gerçekleşmemekle birlikte hastane sürecinde gerçekleşmişse, fail hastane masraflarını ve kişinin yaralı kalmasından dolayı çalışamamasından doğan zararı da karşılamak zorundadır.
• Haksız fiiliyle ölüme neden olan kimse, ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin zararlarını ödemekle de yükümlüdür.
• Yasal zorunluluk bulunmasa dahi ölen şahıstan sürekli ve düzenli olarak yardım alan kimseler şartlara göre, ölüm meydana gelmeseydi dahi yardım devam edecekse, yardımdan yoksun kalma sebebiyle tazminat talebinde bulunabilirler.
• Ölüm meydana gelmeseydi, yakın veya uzak bir süre içinde ölenin yardımından faydalanması kuvvetle muhtemel bulunan kimselerinde maddi tazminat isteyebileceği kabul edilir.
• Ölenin desteğinden yoksun kalma sebebiyle maddi tazminat istenebilmesi, talepte bulunanların, sosyal durumuna göre sürdürmekte olduğu yaşantısını devam ettirebilmesi için yardıma muhtaç olmasına bağlıdır.
• Yardımdan yoksun kalma sebebiyle hükmedilecek tazminatın hesaplanmasında ölüm meydana gelmeseydi, talepte bulunan kimsenin elde etmesi muhtemel yardım miktarı gözönünde bulundurulur. Bu durumda tazminatın hesaplanmasında ölen şahsın yaşı, yardım görenin durumu ve yardımın süresi dikkate alınır.

Bedensel Zarar Halinde Maddi Tazminat

• Bedensel zarar ile kastedilen yaralama, zehirleme, sakatlama gibi durumlara sebep olmadır. Haksız fiili ile bedensel zarara sebep olan kimse kanunda belirtilen hususlardaki zararları tazmin etmelidir.
• Madde 54- Bedensel zararlar özellikle şunlardır:
  1. Tedavi giderleri.
  2. Kazanç kaybı.
  3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
  4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
  • Tedavi Giderleri: Zarar gören tamamen iyileşene kadar bütün tedavi giderlerinin karşılanması gerekir. (özel hastane, doktor, fizik tedavi …vs.)
  • Çalışma Gücünün Tamamen veya Kısmen Kaybından Doğan Zarar: Zarara uğrayan kişi çalışma gücünü kaybetmişse ve hüküm verilmeden önce tamamen iyileşmişse artık sadece zarar görenin çalışmadığı günler yoksun kaldığı kar tazmin edilir.
    • Çalışma gücünden tamamen veya kısmen kalıcı olarak yoksun kalmışsa bu durumda ilerleyen dönemde uğrayacağı zararda hesap edilir ve tazmin edilmesi gerekir. Bu zararın hesabında, yaş, çalışma süresi, muhtemel elde edecek olduğu gelir dikkate alınır.
    • Zarar görenin kişiliğine uygun bir işte çalışıp gelir sağlaması mümkünse, bu durumda ödenecek tazminat bu iki gelir arasındaki farkı kapsar.
    • Çalışma gücünden yoksun kalan kimse çocuksa, zarar hesabında çocuğun sosyal durumu, muhtemel mesleği ve çalışmaya başladığı yaş dikkate alınır.
  • Ekonomik İstikbalin Sarsılmasından Doğan Zarar: Haksız fiil zarar gören şahsın ekonomik gelişmesini zorlaştırmışsa bundan doğan maddi zararın da tazmini gerekir.
  • Geçici Ödemeler: Zarar gören iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunar ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hakim talep üzerine davalının, zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir.
    • Geçici ödemeler tazminattan mahsup edilir. Tazminata hükmedilmemişse, hakim davacının aldığı geçici ödemeleri yasal faizi ile geri verilmesine karar verir. 
  • Bedensel zarara uğrayan şartları varsa manevi tazminatta talep edebilir.

Ortak Hüküm TBK Madde 55

• Madde 55, tazminatın belirlenmesine veya hesaplanmasına yönelik hükümler içerir. Söz konusu hüküm ölüm ve bedensel zarar hallerinden kaynaklanan maddi tazminatın hesaplanmasında dikkate alınır.
  • Madde 55- Destekten yoksun kalma zararları ile bedensel zararlar, bu Kanun hükümlerine ve sorumluluk hukuku ilkelerine göre hesaplanır. Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, bu tür zararların belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz.
  • Bu Kanun hükümleri, her türlü idari eylem ve işlemler ile idarenin sorumlu olduğu diğer sebeplerin yol açtığı vücut bütünlüğünün kısmen veya tamamen yitirilmesine ya da kişinin ölümüne bağlı zararlara ilişkin istem ve davalarda da uygulanır.

Haksız Yarışım Halinde Maddi Tazminat

• Haksız yarışım, iktisadi yarışım hakkının kötüye kullanılmasıdır.
  • Madde 57- Gerçek olmayan haberlerin yayılması veya bu tür ilanların yapılması ya da dürüstlük kurallarına aykırı diğer davranışlarda bulunulması yüzünden müşterileri azalan veya
    onları kaybetme tehlikesiyle karşılaşan kişi, bu davranışlara son verilmesini ve kusurun varlığı halinde zararının giderilmesini isteyebilir.
  • Ticari işlere ait haksız rekabet hakkında Türk Ticaret Kanunu hükümleri saklıdır.
• Gerçek dışı haberler, ilanlar yapılması ve dürüstlük kuralına aykırı davranışlarda bulunulması nedeniyle müşterileri azalan kimse bu davranışlara son verilmesini isteyebilir.
• İyi niyet kurallarına aykırı hareket eden kimse bu hareketiyle kusurlu ise zarar göre şahıs maddi tazminat davası açarak zararın giderilmesini isteyebilir.