Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usulü

Anayasa Mahkemesinin çalışma ve yargılama usulü Anayasanın 149. maddesinde düzenlenmiştir.

Madde 149 – (Değişik: 7/5/2010-5982/19 md.)
Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler, başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Genel Kurul, Mahkeme Başkanının veya Başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az on üye ile toplanır. Bölümler ve Genel Kurul,kararlarını salt çoğunlukla alır. Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluşturulabilir.
Siyasî partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır, bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanır. Anayasa değişikliğinde iptale, siyasî partilerin kapatılmasına ya da Devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şarttır.
Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenip karara bağlanır.
Anayasa Mahkemesinin kuruluşu, Genel Kurul ve bölümlerin yargılama usulleri, Başkan, başkanvekilleri ve üyelerin disiplin işleri kanunla; Mahkemenin çalışma esasları, bölüm ve komisyonların oluşumu ve işbölümü kendi yapacağı İçtüzükle düzenlenir.
Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinde inceler. Ancak, bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verilebilir. Mahkeme ayrıca, gerekli gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanları çağırabilir ve siyasî partilerin kapatılmasına ilişkin davalarda, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısından sonra kapatılması istenen siyasî partinin genel başkanlığının veya tayin edeceği bir vekilin savunmasını dinler.

• Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalışır. Bölümler ve Genel Kurulun toplanma ve karar alma yeter sayıları birbirinden farklıdır. Buna göre;
  • Bölümlerde: Bir başkanvekili ve 7 üyeden iki bölüm oluşturulur. Başkanvekili başkanlığında 4 üyenin katılımıyla toplanır. Toplamda 5 kişi ile toplanır (bir tanesi başkanvekili olmak üzere).
  • Genel Kurul: Mahkeme başkanı veya başkanın belirleyeceği bir başkanvekili başkanlığında 10 üyenin katılımıyla toplanır. Yani toplamda 11 kişi ile toplanır.
  • Bölümler ve Genel Kurulda kararlar salt çoğunluklar alınır. Ancak bazı durumlarda karar yeter sayısı için özel çoğunluklar aranmıştır.
• Anayasa Mahkemesinin Genel Kurul ve Bölümler olarak çalışması usulü 2010 Anayasa Değişikliği ile getirilmiştir.
• Genel Kurul ve Bölümlerde ayrı ayrı işlere bakılır. Buna göre;
  • Genel Kurul tarafından bakılacak işler:
    • Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara.
    • İptal ve itiraz davalarına.
    • Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara.
  • Bölümler tarafından bakılacak işler:
    • Bireysel başvurulara.
• Bireysel başvurulara ilişkin kabul edilebilirlik incelemesi için ayrıca komisyonlar oluşturulabilir.
• Anayasa Mahkemesi tarafından bazı kararların alınması için özel çoğunluklar öngörülmüştür.
  • İlk olarak aşağıdaki durumlarda toplantıya katılanların 2/3 oy çokluğuyla karar alınabilir.
    • Anayasa değişikliğinde iptale karar verilebilmesi.
    • Siyasi partilerin kapatılması.
    • Siyasi partilerin Devlet yardımından yoksun bırakılması.
  • İkinci olarak aşağıdaki durumlarda üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar alınabilir.
    • Anayasa Mahkemesinin Başkanını ve başkanvekillerini seçmesi.
    • Sağlık sebepleriyle bir üyenin görevine son verilmesi.
    • Uyuşmazlık Mahkemesine kendi üyeleri arasından 4 yıllığına başkan ve başkanvekili seçmesi.
• Özel çoğunluk aranmayan hallerde katılanların salt çoğunluğu ile karar alınabilir.
• Oylamaya en kıdemsiz üyeden başlanır. Oylamada eşitlik olması halinde ise Başkanın tarafının görüşü tarafında karar verilmiş olur.
• Anayasa Mahkemesi, şekil bozukluğuna dayalı iptal davalarını öncelikli olarak inceler.
• Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar dışındaki işler dosya üzerinden inceler. Bireysel başvurularda duruşma yapılmasına karar verebilir. Ayrıca gerektiğinde ilgililerin dinlenmesine karar verilebilir.
• Siyasi parti kapatma davasında da Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısından sonra siyasi parti başkanının veya vekilinin savunmasını dinler.
• Anayasa Mahkemesine yönelik aşağıdaki hususlar kanunla düzenlenir.
  • Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu.
  • Genel Kurul ve bölümlerin yargılama usulleri.
  • Başkan, başkanvekili ve üyelerin disiplin işleri.
• Anayasa mahkemesine yönelik aşağıdaki hususlar ise Anayasa Mahkemesinin kendi yapacağı İçtüzükte düzenlenir.
  • Mahkemenin çalışma esasları.
  • Bölüm ve komisyonların oluşumu.
  • İşbölümü.